صرفه‌جویی ۶ میلیارد دلاری در صنعت برق با کمک دانش‌بنیان‌ها

چابک آنلاین، مجید میرزاحیدری، استفاده از توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در سال‌های اخیر، گاه و بیگاه مطرح می‌شد اما واقعیت این است که با ابلاغ آیین‌نامه حمایت از تولید، دانش‌‎بنیان و فناور و اشتغا‌ل ‎آفرین در صنعت آب و برق در تابستان امسال، این داستان وارد فاز جدی‌تری شد.

از نگاه بسیاری، ابلاغ همین آیین‌نامه را می‌توان بسترساز استفاده جدی از پتانسیل‌های شرکت‌های دانش‌بنیان تعبیر کرد.اولویتی که باعث شده تا شرکت‌های دانش‌بنیان از آن به عنوان آغوش باز دولت سیزدهم برای حمایت جدی از شرکت‌های دانش‌بنیان، نوپا و خلاق یاد کنند.

از قرار معلوم، با ابلاغ این آیین‌نامه، شرکت‌های مادرتخصصی باید 2 درصد از درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی خود را در زمینه انعقاد قرارداد با شرکت‌های دانش‌بنیان و طرح‌های پیشران اختصاص دهند.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که هم‌اکنون ۴۹ پارک علم و فناوری، ۲۲۴ مرکز رشد و حدود ۶ هزار و ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور وجود دارد که این شرکت‌ها به صورت مستقیم ۴۰۰ هزار شغل را ایجاد کرده‌اند.

ناگفته نماند که حدود هزار و 650 شرکت از مجموعه شرکت‌های دانش‌بنیان، در زمینه ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت برق فعال هستند.

این عدد در نیمه نخست امسال البته رشد 14 درصدی را به نمایش گذارده است.

در یک نمای کلی، وزارت نیرو دارای شرکت‌های مادرتخصصی همچون مدیریت منابع آب ایران، مهندسی آب و فاضلاب، مادر تخصصی تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران، توانیر، تولید نیروی برق حرارتی و مدیریت ساخت و تهیه کالای آب و برق، ساتکاب است.

از صنعت برق به عنوان یکی از صنایع راهبردی، مهم و در عین حال اثرگذار کشور یاد می‌شود که تقریباً همه صنایع به آن وابستگی جدی دارند.

صنعت برق ایران از لحاظ ظرفیت تولید برق در جایگاه نخست منطقه غرب آسیا قرار دارد.

با این حال روند رشد ظرفیت نیروگاه‌های کشور در سال‌های گذشته از جمله در دولت روحانی نسبت به دولت‌های قبل، با کندی جدی مواجه بوده است.

همین روند کند سرمایه‌گذاری در حوزه نیروگاهی، صنعت برق را با یک عقب‌ماندگی جدی مواجه ساخت، آنچنان که خاموشی‌ها در سال‌های اخیر به یک معضل جدی برای مشترکان صنعتی و حتی خانگی تبدیل شد.

ناگفته نماند که در تابستان گذشته و با برنامه‌ریزی وزارت نیرو، خاموشی‌ها به سراغ بسیاری از مشترکان نیامد.

در حال حاضر قدرت نامی نیروگاه‌های وزارت نیرو و بخش خصوصی در محدوده 81 هزار و 788 مگاوات بوده هرچند که میزان مصرف و تولید برق در یک نقطه حساس قرار دارند.

با این حال، این سؤال همواره مطرح بوده که گردش مالی صنعت برق درکشور چه میزان است؟

رضا اردکانیان وزیر نیرو در سال 98، گردش مالی صنعت برق در کشور را  سالانه بالغ بر ۲۳ هزار میلیارد تومان دانسته و اعلام کرده بود که تقریباً صددرصد آن از مردم دریافت می‌شود.

صرفنظر از درست یا غلط بودن این آمار، از شرکت سهامی مادرتخصصی مدیریت، تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران (توانیر) همواره به عنوان مهم‌ترین بازوی وزارت نیرو در حوزه صنعت برق یاد می‌کنند.

شرکتی که درآمد عملیاتی سال گذشته آن، به تنهایی 59 هزارو 590 میلیارد تومان بوده که این درآمد به واسطه فروش برق به مشترکان خانگی، عمومی، کشاورزی، صنعت و معدن، سایر (تجاری)، آزاد و روشنایی معابر بوده است.

بر این موارد باید فروش برق به کشورهای همجوار را نیز افزود که در سال گذشته 5 هزار و 481 میلیون کیلووات ساعت برق به کشورهای افغانستان، عراق و پاکستان هم صادر شده است.

با این حال صنعت برق با ریسک‌ها و چالش‌های جدی دست و پنجه نرم می‌کند که از جمله آنها می‌توان به ریسک تأمین مواد خام و سوخت، عملکردی، ریسک عدم افزایش نرخ برق، ریسک نرخ بهره، تورم، زیست محیطی، ریسک قانونی، ریسک ناشی از تعیین بار مصرفی، نوسانات نرخ ارز و ریسک ناشی از تعرفه برق اشاره کرد.

بر این موارد باید فرسوده بودن شبکه توزیع و در عین حال محدودیت در تأمین قطعات را نیز افزود. 

نقش پررنگ شرکت‌های دانش بنیان در صنعت برق

واقعیت این است که زیرساخت‌های صنعت برق در سال‌های قبل و به دلایل متعدد که مهم‌ترین آنها کمبود منابع مالی بوده، تضعیف شده‌اند. همین مسأله به بروز بحران خاموشی‌ها در طول سال‌های اخیر منجر شد.

این صنعت به‌رغم پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های بسیارخوب اما به دلیل عدم حمایت جدی از ناحیه دولت قبل، فرصت‌های کلیدی در توسعه زیرساختی را تا حدودی از دست داده که همین امر منجر به ناترازی اقتصاد این صنعت هم شده است.

با این همه وزارت نیرو درکنار برنامه‌های مهم خود برای صنعت برق، فضا را برای حضور شرکت‌های دانش بنیان باز کرده است؛ جایی که در آن مزیت‌های بی شمار شرکت‌های دانش بنیان یکی پس از دیگری نمود می‌یابد از جمله در اورهال کردن توربین نیروگاه‌ها.

پژوهشگاه نیرو اعلام کرده که در مسیر هوشمندسازی صنعت برق، 65 محصول دانش‌بنیان و فناورانه با حمایت وزارت نیرو به سمت تولید سوق داده خواهد شد.

علی عیسی‌پور، مدیرکل دفتر فناوری و بومی‌سازی نیروگاه‌های شرکت برق حرارتی هم اذعان داشته که تا پایان سال گذشته ۷۲۴ هزار قطعه با هزینه‌ای بالغ بر هزار و 200 میلیارد تومان ساخت داخل تولید شده درحالی که واردات آنها، ۲ هزار میلیارد تومان هزینه در پی داشت.

به گفته وی، در این راستا با ۳۴ شرکت دانش بنیان ۸۷ قرارداد ساخت داخل با هزینه ۳۱۷ میلیارد تومانی منعقد شده و شرکت مادر تخصصی تولید برق حرارتی در سال جاری ۳۱ قرارداد به مبلغ ۵۹۰ میلیارد تومان در حوزه ارتقای بهره‌وری، بومی‌سازی و خودکفایی در صنعت آب و برق و هوشمندسازی در صنعت آب و برق منعقد کرده هرچند که این آمادگی وجود دارد که تا مبلغ 500 میلیارد تومان برای ساخت قطعات مبتنی بر دانش‌بنیان و واگذاری قرارداد صورت پذیرد.

درحال حاضر ظرفیت ساخت ۹۵ درصد قطعات نیروگاهی در داخل وجود دارد که عدم ساخت 5 درصد باقیمانده قطعات به دلیل تکنولوژی ‌هایتک یا امکان ساخت در داخل نداشته یا اینکه ساخت داخل آنها چندان مقرون به صرفه نیست.

با این همه میزان مشارکت شرکت‌های دانش بنیان در حوزه صنایع برق روبه فزونی گذاشته به نحوی شرکت‌های دانش بنیان از رویکرد دولت سیزدهم نسبت به بهره‌گیری از توان این دسته از شرکت‌ها به عنوان یک پشتوانه قوی برای خود یاد می‌کنند.

روند استفاده از توانایی شرکت‌های دانش‌بنیان در سال جاری سرعت خوبی به خود گرفته که این امر مبین توجه ویژه دولت سیزدهم به شرکت‌های دانش بنیان است؛ شرکت‌هایی که در دولت گذشته به دلیل بی توجهی مورد بی‌مهری جدی قرار گرفته بودند.