اعمال سیاست های تشویقی و تنبیهی برای مدیریت مصرف آب و برق

به گزارش چابک آنلاین به نقل از ایرنا، «در شرایطی که اسب دنیا چهار نعل به سمت مقابله با آثار تغییر اقلیم حرکت می کند، نباید با طرح یک سری دعواهای «حیدری-نعمتی» و تسویه حساب های سیاسی فرصت محدود باقیمانده را از بین ببریم؛ باید همسو با یکدیگر، با گام هایی همچون اصلاح مصرف به سمت مقابله با تغییر اقلیم حرکت کنیم».
این سخنان، بخشی از اظهارنظرهای «رضا اردکانیان» وزیر نیرو است در پاسخ به هر پرسشی، پای اصلاح مصرف را پیش می کشد.
وی معتقد است، «ما در زمینه مصرف برق، بد مصرف هستیم؛ اینکه دمای آسایش 25 درجه است اما حتی در نقاط گرمسیری خود را عادت داده ایم که با اتکا به برق ارزان و یارانه ای دمای محیط را در حد 17 و 18 حفظ کنیم، در هیچ جای دنیا پذیرفته نیست».
اردکانیان می افزاید: «در مصرف آب، هیچ جای دنیا نمی پذیرند که در یک اقلیم خشک، در مناطق وسیعی از کشور کشت برنج داشته باشیم؛ ما هم باید فکری برای معیشت جایگزین کشاورز بکنیم و هم فکری برای اینکه حدود 170 هزار هکتار از اراضی ما در مناطقی که خود وزارت جهادکشاورزی کشت برنج را در آن مناطق ممنوع کرده، زیر کشت برنج نروند».
وزیر نیرو تاکید دارد باید تعرفه ها در بخش آب و برق، نه با هدف صرفاً تامین منابع، بلکه بیشتر با هدف مدیریت مصرف اصلاح شود؛ به گونه ای که اعمال این تعرفه ها، طبقات پرمصرف را از بدمصرفی منصرف کند.
متن کامل این گفت و گو به شرح زیر است:

 دولت منابع کافی برای سرمایه گذاری در افزایش ظرفیت تولید و تاسیسات انرژی برق ندارد و بخش خصوصی نیز با توجه به مشکلاتی از جمله مطالبات انباشته شده، انگیزه ای برای سرمایه گذاری در این صنعت ندارد؛ وزارت نیرو برای مدیریت این چالش چه برنامه ای دارد؟
_ یک مجموعه از برنامه ها باید با همدیگر جلو برود که ما در موضوع اقتصاد انرژی بتوانیم به وضعیت نسبتاً مطلوبی دست یابیم. بخش عمده ای از این مساله به این بر می گردد که ما بتوانیم همچنان انگیزه های بخش خصوصی را در سطحی مناسب حفظ کنیم و مراقب باشیم که این انگیزه ها از دست نرود.
برای اینکه این اتفاق رخ دهد، مکانیزم هایی قانونی در تبصره های بودجه امسال پیش بینی شده است؛ امیدواری ما به میزان زیادی است که بتوانیم با امکان تهاتر که در این تبصره ها پیش بینی شده، بخش قابل توجهی از بدهی های خودمان به بخش خصوصی را متناسب با دیون بخش خصوصی به بانک ها، سیستم مالیاتی و نظایر آن تهاتر کنیم؛ این اقدام، مقداری علاقه مندی بخش خصوصی به تداوم همکاری و سرمایه گذاری و کار در بخش صنعت برق و آب را تقویت می کند.

 این امر تاکنون اتفاق نمی افتاده است؟
_ خیلی محدود بود؛ اما امسال به میزان وسیعی تا 100 هزار میلیارد تومان راهکار قانونی در قانون بودجه دیده شده است؛ آئین نامه اجرایی این اقدام که همین روزها ابلاغ می شود، در دولت نهایی شده است؛ ما در وزارت نیرو جلسه هایی را با بخش خصوصی برگزار کرده ایم که روش های اجرایی را به محض ابلاغ آیین نامه بتوانیم عملیاتی کنیم.
علاوه بر این، راهکار دیگری مورد توجه داریم؛ اینکه به تدریج به سمتی برویم که ما به عنوان دولت، حدی از نیازهای پایه در صنعت آب و برق را که در سطح الگوی مصرف مورد انتظار مردم است، بتوانیم فراهم کنیم و برای بیش از آن، راهکاری را تدوین کنیم که بخش خصوصی بتواند وارد میدان شود؛ بر اساس این شیوه، ما بیشتر با تنظیم دستورالعمل های مورد نیاز نظارت کنیم؛ وزارت نیرو به عنوان یک سازمان نظارت کننده بر مقررات عمل می کند و بخش خصوصی خودش تولید و تولیدش را عرضه کند.
یک گام دیگر در این مسیر اصلاح تعرفه هاست؛ دولت از یک طرف دغدغه عدم فشار غیرقابل تحمل به بخش های آسیب پذیر جامعه را دارد و از طرف دیگر، به وضوح می داند که نباید به طبقات پرمصرف یارانه های وسیع پرداخت کند.
ما به این سمت می رویم که تعرفه ها در بخش آب و برق، نه با هدف صرفا تامین منابع، بلکه بیشتر با هدف مدیریت مصرف اصلاح شود؛ یعنی به گونه ای تعرفه ها اصلاح شود که طبقات پرمصرف را از بدمصرفی منصرف کند.

 در این زمینه به نظر می رسد وزارت نیرو به دنبال افزایش مساوی تعرفه های آب و برق برای همه مشترکان نیست و قصد دارد در راهبردی جدید، تعرفه های پرمصرف ها را افزایش دهد؛ آیا چنین نگاهی در وزارت نیرو شکل گرفته است؟
_ علاوه بر این، باید سیاست های تشویقی هم به کار گرفت تا کسانی که مصرف کمی دارند، تشویق شوند که این عادت خوب را حفظ کنند؛ اینکه چگونه تشویق شوند و چه تخفیف هایی به آنها داده شود، در دست بررسی است.
ناگزیریم مجموعه ای از سیاست های تشویقی و تنبیهی را به کار بگیریم؛ چرا که ادامه روند فعلی و صِرف توجه به تولید برای جوابگویی به تقاضا، روندی پایدار نخواهد بود. برنامه وزارت نیرو برای اصلاح مصرف، افزایش یکسان تعرفه های آب و برق نیست بلکه در نظر دارد تعرفه ها را به گونه ای اصلاح کند که پرمصرف ها تنبیه و کم مصرف ها تشویق شوند.

 برای اجرای چنین برنامه ای دولت و مجلس همراه هستند؟
_ سیگنال هایی که از نمایندگان و کمیسیون های تخصصی مجلس مثل کمیسیون انرژی، کمیسیون کشاورزی و کمیسیون عمران دریافت کردیم، مثبت و نشانه همراهی آنان بوده است و دولت هم قطعا همراهی خواهد کرد.
متاسفانه امتیازی که در عرصه آب وجود دارد، در برق وجود ندارد؛ در بخش آب، مردم به مرور متوجه تغییرات ناشی از بدمصرفی می شوند که آنها را به سمت اصلاح مصرف هدایت می کند؛ مردم می بینند که ارتفاع آب دریاچه سد پایین آمده یا جریان ورودی رودخانه ها کم شده است.
در بخش برق این شرایط نیست و تا وقتی می بینیم کلید را می زنیم و چراغ روشن می شود، فرض بر این است که همه چیز مرتب است در حالی که اینگونه نیست و با افزایش مصرف فشار به نیروگاهها آغاز می شود و وقتی خارج شدن از مدار به نقطه قرمز رسید، به یکباره مشاهده می کنیم که دیگر چراغ روشن نمی شود کما اینکه امسال این اتفاق رخ داد.

چه عواملی بجز بدمصرفی، موجب خاموشی های تابستان امسال شد؟ 
_ اتفاق های دیگری این مساله را تشدید کرد؛ رقم قابل توجهی از مصرف برق را از نیروگاه های آبی می گرفتیم که امسال حدود پنج هزار مگاوات از این میزان را از دست دادیم؛ علاوه بر این هوا در سطح کره زمین گرم شد؛ هنوز در بخش های قابل توجهی از آسیا، اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی موج گرما وجود دارد؛ این مساله در کنار سیل های وسیع در این فصل از تابستان، آثار هشدار دهنده تغییر اقلیم است.
ما می توانیم تا مدتی، همین زمانِ کم باقیمانده را با طرح یک سری دعوی های «حیدری-نعمتی» و تسویه حساب های سیاسی بِکُشیم و از بین ببریم ولی واقعیت این است که اسب دنیا چهار نعل به سمت مقابله با آثار تغییر اقلیم حرکت می کند؛ باید حواسمان جمع باشد زیرا در غیر این صورت روزی می رسد که باید بنشینیم و آثار این کوتاهی ها را بین همدیگر تقسیم کنیم. همه باید همسو جلو برویم به این سمت که نخست، مصرف را مدیریت کنیم؛ روند فعلی مصرف به هیچ وجه روند پایداری نیست و نمی توانیم اینگونه ادامه دهیم و فکر کنیم که کشور در بخش آب و انرژی قابل اداره شدن است؛ باید تمهیداتی برای اصلاح الگوی مصرف بیاندیشیم.

 منتقدان وزارت نیرو هرگاه بحث اصلاح مصرف و اصلاح قیمت ها مطرح می شود، موضوع تلفات برق را به میان می کشند و می گویند وزارت نیرو به جای طرح این مباحث، تلفات را کاهش دهد؛ نظر شما در این زمینه چیست؟
_ این بحث که هر بار صحبت اصلاح تعرفه ها می شود افرادی می گویند به جای اصلاح تعرفه ها، تلفات را کاهش دهید، به همان اندازه بحث ناقص و غیرمفیدی است که ما هر وقت در وزارت نیرو بحث تامین آب و برق مطرح شود صرفاَ پاسخ دهیم که مردم باید مصرف خود را کنترل کنند. این دو رویکرد، از حیث ناقص بودن به یک اندازه بحث های ناواردی است.
اکنون تلفات شبکه توزیع 10.6 درصد است؛ این رقم در بهترین حالت در دنیا حدود هشت درصد است چون کمتر از آن هزینه های سنگینی دارد؛ ما کشور پهناوری هستیم و مدیریت این بخش باید به سمت توسعه مولد های پراکنده برویم؛ در غیر این صورت صدها و هزاران کیلومتر شبکه توزیع طبیعتا تلفات دارد.
البته در اینجا این سوال مطرح می شود که آیا تلفات باید در سطح 10.6 درصد بماند؟ قطعا خیر؛ این رقم باید پایین تر بیاد اما تعرفه ها هم باید اصلاح شود؛ اگر تعرفه ها اصلاح نشود هم در بخش آب هم برق، توصیه به مصرف صحیح راه به جایی نخواهد برد.
در سطح متوسط جامعه، استفاده از آب داخل بطری کم کم به یک عادت تبدیل می شود؛ ما برای یک متر مربع آبِ داخل بطری حاضریم 2 میلیون تومان بپردازیم اما در همین حال، برای یک متر مکعب آب تصفیه شده با کیفیت که اگر کیفیت آن از آب داخل بطری بهتر نباشد بدتر نیست، 500 تومان می پردازیم.
پس هر چقدر هم که به مدیریت مصرف توصیه کنیم، زمانی که یک هزار لیتر آب 500 تومان باشد- یعنی لیتری پنج ریال - طبیعی است که این آب برای شستشو، تنظیف سطح زمین و خودرو استفاده می شود؛ یکی از شیوه های اصلاح مصرف، اصلاح تعرفه است؛ هم باید تعرفه را اصلاح کنیم و هم هدررفت را کاهش دهیم.

با توجه به اینکه جنس بارش ها در سال آبی جاری بیشتر باران بوده و ذخیره برفی چندانی وجود ندارد، ورودی سدها به حداقل ممکن رسیده است؛ در این شرایط، ذخیره آب سدها به دلیل مصرف در بخش های مختلف و همچنین تولید برق روز به روز رو به کاهش است؛ آیا چالش کم آبی تا قبل از بارش های پایان سال شدیدتر خواهد شد؟ در این صورت چه برنامه ای برای تامین آبِ ماه های پیش رو دارید؟
_برنامه ریزی کرده ایم که در تامین آب شرب با مشکل جدی مواجه نشویم؛ دولت حمایت خوبی کرده و نزدیک به بیش از یک هزار میلیارد تومان اعتبار را برای اجرای طرح های اضطراری و کمک به طرح های در حال اجرا در زمینه آب شرب شهرها و روستاها در اختیار وزارت نیرو قرار داد که در مناطق مختلف کار می کنیم.
در بعضی استان ها که میزان کم بارشی تا حدود 70 درصد نسبت به سال گذشته بوده است، به طور طبیعی مشکلات بیشتری داریم؛ تکیه ما در این مناطق روی استفاده از آب شیرین کن هاست و در مناطق روستایی ممکن است ناچار باشیم با تانکر آبرسانی کنیم.
طرح های مستمر ما مبتنی بر این است که مجتمع های آبرسانی روستایی مطابق برنامه اجرا شود و بتوانیم به درصد خوبی از پوشش سطح خدمات رسانی در روستاها هم برسیم.
مردم هرچقدر نسبت به این مساله همراهی بیشتری نشان دهند، از ضریب اطمینان بالاتری برخوردار خواهیم شد که در هفته های باقیمانده فصل گرم، مشکلی برای تامین آب شرب نداشته باشیم.

 فکر می کنید محدودیتی داشته باشیم؟
_ این مساله کاملا به رفتار مردم بستگی دارد؛ مردم اگر با درک صحیح از این موضوع، همراهی کنند خاطر جمع هستم که مشکل جدی پیش نخواهد آمد.
این نکته را هم از ذهن دور نداریم که کسانی که به هر دلیل امسال به هوس افتاده اند فشار بیشتری بیاورند و تحریک بیشتری بکنند، در خشکترین سال 50 سال اخیر برای تحریک افکار عمومی و پایین بردن آستانه تحمل مردم روی موضوع محدودیت منابع آب و محدودیت برق سرمایه گذاری خواهند کرد.
پاسخی که مردم به این تحریک ها می دهند مهم است؛ ما در سطح مصارف خانگی اگر کمی با دقت تر عمل کنیم مشکلی نخواهیم داشت.

 برخی جریان های سیاسی مخالف دولت روحانی، مباحثی در مورد خاموشی های امسال مطرح کرده اند و سوء مدیریت را عامل اصلی این مشکلات می دانند؛ نظر شما در این مورد چیست؟
_ کار جریان های مخالف و منتقد، پرداختن به این بحث ها است و این که همیشه روزنه هایی برای طرح دیدگاه های مخالف وجود داشته باشد، یک نوع شاخص حرکت به جلو و مردمسالاری است.
این نوع طرح دیدگاه ها اثری مثبت روی تنویر افکار عمومی خواهد گذاشت؛ بالاخره وقتی یک اطلاعات غلط راجع به تلفات شبکه داده می شود، دلیلی می شود که ما هم در پاسخگویی اطلاعات دقیق تری را عرضه کنیم و جامعه هم با استدلال ها آشنا می شود و مطلب صحیح را جلب و جذب می کند.
اما اینکه ما بگوییم مشکل مدیریت است، به تعبیری درست و به تعبیری نادرست است؛ اینکه مدیریت را صرفاً یک دستگاه تلقی کنیم، تعبیر درستی نیست؛ مثلا در موضوع آب، چرخه مدیریت آب چرخه وسیعی است و سهم و نقش دستگاه مسئول در داخل سازمان دولت سهم بسیار بالایی است اما اینگونه نیست که سایر سازمان ها و خارج از دولت و حتی مصرف کنندگان جزئی از چرخه مدیریت نیستند؛ هر کسی که با شیوه عمل خود، بر کمیت و کیفیت مصرف تاثیرگذار است، جزئی از چرخه مدیریت است.
با این نگاه، نه تنها در عرصه آب و برق، بلکه در خیلی از حوزه ها مشکل مدیریت داریم؛ اما با این فرض که بگوییم با بزرگ کردن این مساله توجه خود را از عرصه هایی که نیاز به کار دارد دور کنیم، به اعتقاد من حرکتی در جهت خلاف منافع ملی است.
ما در زمینه مصرف برق، بد مصرف هستیم؛ اینکه دمای آسایش 25 درجه است اما حتی در نقاط گرمسیری خود را عادت داده ایم که با اتکا به برق ارزان و یارانه ای دمای محیط را در حد 17 و 18 حفظ کنیم، در هیچ جای دنیا پذیرفته نیست.
کسانی که جزو گروه های مرجع هستند، باید کمک کنند که این عادت بد اصلاح شود؛ هر حرفی که ما را از این اصلاح دور کند، حرفی مخل منافع جامعه است.
هیچ جای دنیا نمی پذیرد که در یک اقلیم خشک، در مناطق وسیعی از کشور کشت برنج انجام شود؛ برای این کار هم باید برای معیشت کشاورز به فکر جایگزین باشیم و هم به این بیندیشیم که در حدود 170 هزار هکتار از زمین هایی که وزارت جهادکشاورزی کشت برنج را ممنوع کرده است، کشت انجام نشود.
اگر منظور از عبارت «اشکال از مدیریت» این است که موضوع بدمصرفی را باز نکنیم و به آن نپردازیم، آن حرف خلاف مصالح و منافع ملی است.