خانه مستوفی بشرویه گنجینه‌ای از تاریخ و فرهنگ در دل کویر
عمارت یا خانه مستوفی متعلق به دوران قاجار و در شهرستان بشرویه در استان خراسان جنوبی واقع شده است که معماری این خانه تاریخی، بسیار خاص و از بناهای اعیانی آن دوره محسوب می‌شود.
به گزارش چابک آنلاین به نقل از ایسنا، از ویژگی‌های این عمارت می‌توان به بادگیرهای زیبا، ساباط و تزیینات گچی بی‌نظیری آن اشاره کرد. پلان کلی این عمارت مستطیل شکل و ورودی آن در میانه ضلع جنوب غربی واقع شده است. صحن حیاط فضایی مستطیل شکل دارد که با آجرهایی مربع شکل فرش شده است. ایوانی بزرگ در ضلع غربی این عمارت قرار دارد که بر فراز آن سه بادگیر عظیم تعبیه شده، این بادگیرها شامل یک بادگیر مستطیل شکل بزرگ در میانه و دو بادگیر هشت ضلعی در طرفین‌اند. در گذشته هر نام خانوادگی هر کس بنا به شغل اجدادی او گذارده می‌شد.
مستوفی در لغت به معنای مامور جمع‌آوری مالیات است. از آنجایی‌که مالک خانه تاریخی بشرویه، مشغول به این کار بوده، نام این بنا را خانه مستوفی نهاده‌اند. جالب است بدانید، خانه‌های مستوفی در شهرهای شیراز، شوشتر و تهران نیز نام خود را از پست و شغل صاحبانشان به ارث برده‌اند.
معرفی بافت تاریخی بشرویه
شهر تاریخی بشرویه یکی از قدیمی‌ترین و ارزشمندترین شهرهای استان خراسان‌جنوبی محسوب می‌شود. بافت تاریخی این شهر نسبت به سایر شهرهای این استان کم‌تر آسیب دیده و سالم‌تر نگه‌داری شده است. آثار تاریخی به‌جامانده در این بافت کهن دوره‌های زمانی تیموری تا اواخر پهلوی را دربرمی‌گیرند. قدمت بافت تاریخی این منطقه را بیش از ۶۰۰ سال تخمین زده‌اند.
بافت تاریخی بشرویه چهار محله اصلی و قدیمی با عناوین سرپل، میان ده، پایین محله و مقری دارد. در زمان‌های بسیار دور، گرداگرد این محله‌های تاریخی بارویی وجود داشت که به‌احتمال زیاد و براساس مطالعات انجام شده، این باروی عظیم در دوره زندیه احداث شده و به دیوار شهربند مشهور بود.
میدان اصلی این شهر در نقطه عطف و تلاقی این چهار محله تاریخی قرار داشت که تحت‌تاثیر تحولات شهری پیش‌آمده در دوره‌های مختلف تغییر کرده است. میدان اولیه مستطیل شکل بوده و در مکان میدان امام خمینی فعلی قرار داشت. معابر اصلی شهر مانند معبر رقه و معبر رباطی از آن منشعب می‌شدند.
خانه مستوفی بنای اعیانی از دوره قاجاریه
منزل مستوفی در خیابان ملا عبدالله تونی بشروی و کوچه مستوفی شهر بشرویه قرار دارد، این عمارت از جمله بناهای اعیانی است که در دوره قاجاریه ساخته شده و متعلق به شخصی به نام مستوفی است.
این عمارت از جمله بناهای اعیانی است که در دوره قاجاریه ساخته شده ومتعلق به شخصی به نام مستوفی است و سبک معماری و بادگیرهای زیبا و ساباط در جانب شمال شرقی این سازه و تزیینات گچی در بخش‌های دیگر بنا از ویژگی‌های بارز منزل مستوفی به شمار می‌رود .
پلان کلی این عمارت مستطیل شکل و ورودی آن در میانه ضلع جنوب غربی واقع شده است که پس از ورودی دالانی کم عرض قرار دارد و به حیاط متصل می‌شود. در طرفین دالان ورودی دو اتاق کوچک تعبیه شده‌است، صحن حیاط فضایی مستطیل شکل دارد که با آجرهایی مربع شکل فرش شده است و در ضلع شرقی این عمارت، ایوانی بزرگ قرار دارد که بر فراز آن سه بادگیر عظیم تعبیه شده، این بادگیرها شامل یک بادگیر مستطیل شکل بزرگ در میانه و دو بادگیر هشت ضلعی در طرفین‌اند.
بادگیر مستطیل شکل دارای دو دروازه چشمه در طرفین است و به فضای درون ایوان منتهی می‌گردد و دو بادگیر دیگر به زیرزمینی که در ایوان واقع شده است راه دارند.
ایوان پوششی مسطح دارد و در بخش فوقانی با دو ستون هشت ضلعی و دو نیم ستون و سه قوس گهواره‌ای مزین شده و فضای طرفین ایوان به صورت دو اشکوبه است.
دیوار ضلع غربی عمارت با پنج طاق نمای عمیق و مرتفع تزیین شده، این طاق نماها دارای رسمی بندی‌هایی گچی‌اند و در ضلع جنوبی و شمالی بنا، ورودی چند اتاق به چشم می‌خورد که در بخش بالا و اطراف ورودی‌ها، طاقچه‌ها و طاق‌نماهایی زیبا ساخته شده است.
در گوشه شرقی بنا حوض‌خانه قرار دارد. حوض‌خانه فضایی هشت ضلعی دارد که حوض دایره‌ای کوچکی در مرکز آن ساخته شده است این فضا با کلاه فرنگی زیبایی پوشیده شده و تزئینات رسمی‌بندی هنرمندانه‌ای دارد.
زیرزمین عمارت که حکم سردخانه را داشته، فضایی مستطیل شکل دارد که با قوسی خفیف و آجرهای خفته و راسته اجرا شده است و در ضلع شمال شرقی منزل که مشرف به کوچه‌ای کم عرض است ساباطی به طول هجده متر ساخته شده که دیوارهای ساباط با بیست طاق‌نمای ظریف تزئین شده است. مصالح به کار رفته در منزل و ساباط مستوفی خشت خام و در قسمت‌هایی آجر با ملات گل و گچ است.
خانه مستوفی بشرویه، در سال ۱۳۸۴ وارد فهرست آثار ملی ایران شد. شهرستان بشرویه در شمال غربی خراسان جنوبی و در همسایگی کویر قرار دارد و از نظر موقعیت جغرافیایی از شمال با بجستان، از جنوب با روستای دیهوک، از شرق با فردوس و از سمت غرب با طبس همجوار است.
