از حیوان خانه‌به‌دوش چه می‌دانید؟
۲ خرداد روز جهانی لاک‌پشت برای افزایش آگاهی درباره این گونه با اهمیت نامگذاری شده است تا مردم نحوه برخورد با آنها و عوامل تهدید حیات آنها و ارزشی که دارند را بیاموزند.
به گزارش چابک آنلاین به نقل از ایسنا، ۲۳ می مصادف با دوم خرداد ماه به عنوان روز «جهانی لاک‌پشت» نامگذاری شده است. روز جهانی لاک پشت در سال ۲۰۰۰ به همت یک سازمان غیردولتی به نام سازمان نجات لاک‌پشت‌های آمریکا نامگذاری شده که هدف اصلی آن، حفاظت و افزایش آگاهی در خصوص اهمیت لاک‌پشت‌ها بوده است.
به گفته اصغر مبارکی - کارشناس دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست- ۳۳۵ گونه لاک‌پشت در دنیا ثبت شده است که با احتساب زیرگونه‌ها به بیش از ۴۴۲ گونه و زیرگونه می‌رسد. این گونه‌ها متشکل از ۱۴ خانواده هستند. از ۳۳۵ گونه لاک‌پشت ثبت شده در جهان، ۱۳۵ گونه و به عبارتی ۴۰ درصد آن در لیست سرخ IUCN (اتحادیه جهانی حفاظت از طبیعت) به عنوان گونه‌های در معرض تهدید قرار دارند، این وضعیت برای گونه‌ای که جزء گونه‌های شاخص تنوع زیستی محسوب می‌شود، تاسف‌بار است.
آنچه لاک‌پشت‌ها را تهدید می‌کند
یکی از مهمترین عوامل تهدیدکننده لاک‌پشت‌ها برداشت مستقیم به منظور تجارت است که ضربه سنگینی به بقای این گونه وارد کرده است. تغییرات جوی، تجارت غیرقانونی، صیدهای تجاری، از دست دادن زیستگاه‌های طبیعی و آلودگی‌های زیست‌محیطی از دیگر مواردی است که آنها را تهدید می‌کند.
در کشورهای استرالیا و آمریکای جنوبی و مرکزی تجارت لاک‌پشت برای استفاده غذایی انجام می‌شود البته اوج آن در جنوب شرق آسیا است و رکوردار مصرف غذایی لاک پشت‌ها هستند، به‌طوری که روزانه چندین تن تجارت لاک پشت در این منطقه صورت می‌گیرد. از گوشت، چربی، تخم و لاک لاک‌پشت‌ها استفاده می‌شود. گوشت این حیوان مصرف غذایی دارد و عمدتا لاک‌پشت‌های آب شیرین برای مصرف خوراکی استفاده می‌شوند.
اگر طبقه‌بندی زیستگاهی برای لاک‌پشت‌ها داشته باشیم می‌توانیم سه زیستگاه خشکی، آب شیرین و آب دریا برای آنها در نظر بگیریم که هر سه نوع زیستگاه در معرض تخریب و تهدید قرار دارد.
زیستگاه لاک‌پشت‌ها در معرض انواع آلودگی‌ها، سموم، علف‌کش‌ها و کودها است همچنین از بین رفتن مناطق مرجانی، مناطق ساحلی، مناطق جنگلی، مراتع، تالاب‌ها و رودخانه‌ها، آلودگی رودخانه‌ها ناشی از فاضلاب‌ها و مواد شیمیایی و حتی جاده سازی‌ها عواملی هستند که زیستگاه‌های لاک‌پشت‌ها را نابود می‌کنند.
گرمایش جهانی نیز از جمله مواردی است که حیات لاک‌پشت‌ها را تهدید می‌کند. گرمایش جهانی منابع غذایی موجود در زیستگاه‌ها را نیز تغییر می‌دهد که تاثیر این عامل در زیستگاه‌های آب شیرین و دریایی بیشتر است چون تغییر در اکوسیستم، منابع غذایی و حتی ساختار گونه‌ها ایجاد می‌کند.
گرمایش باعث تغییر و تحولاتی در جنسیت لاک‌پشت‌ها می‌شود.
تعیین جنسیت لاک پشت‌های دریایی ژنتیکی نیست و از طریق دما انجام می‌شود و به‌طور کلی دما تعیین می‌کند که جنین نر یا ماده باشد. در لاک‌پشت‌های دریایی دمای بین ۲۸ تا ۲۹ درجه جنس نر و دمای بالای ۳۱ درجه جنس ماده تولید می‌کند بنابراین با تغییر نیم تا یک درجه دما، جنسیت لاک‌پشت‌ها تغییر می‌کند که این امر از عوارض و پیامدهای تغییر اقلیم به‌ویژه افزایش دما است.
۱۰ گونه لاک پشت از ۶ خانواده در ایران
در ایران ۱۰ گونه لاک‌پشت از شش خانواده داریم که پنج گونه آن دریایی و شامل لاک‌پشت‌های سرخ، سبز، زیتونی، عقابی و پشت چرمی می‌شود. لاک‌پشت‌های سرخ و چرمی در ایران نادر هستند و رکوردهای بسیار پراکنده و معدودی از آنها در کشور داریم. لاک‌پشت زیتونی فراوانی کمی در ایران دارد.
مشاهده این گونه لاک‌پشت زیتونی تنها در اوایل بهار و ماه‌های فروردین و اردیبهشت امکان‌پذیراست و بعد از این مدت به سمت جنوب خلیج فارس مهاجرت می‌کند. بیشترین فراوانی در میان لاک‌پشت‌های دریایی از آن لاک‌پشت عقابی و سبز است.
لاک پشت عقابی را به شکل جمعیت‌های لانه‌ساز و تولید مثل کننده داریم که عمدتا در خلیج فارس و جزایر وجود دارند. لاک‌پشت سبز را نیز به شکل جمعیت‌های تغذیه کننده در خلیج فارس و دریای عمان داریم که در طول سال در همه نقاط خلیج فارس و دریای عمان از خوزستان تا گواتر مشاهده می‌شوند.
افرون بر این‌ها دو گونه از خانواده لاک‌پشت‌های برکه‌ای در ایران وجود دارد که یکی لاک‌پشت برکه‌ای اروپایی و دیگری لاک‌پشت خزری است. لاک‌پشت برکه‌ای اروپایی در استان‌های گلستان، مازندران، گیلان و اردبیل یافت می‌شوند و لاک‌پشت‌های خزری در استان‌های شمال و شمال غرب از جمله فارس، خوزستان، بوشهر، لرستان و چهارمحال و بختیاری پراکنش دارند.
به گفته کارشناسان لاک‌پشت‌های خشکی جزو گونه‌های آسیب پذیر هستند. لاک‌پشت برکه‌ای در معرض تهدید نیستند اما وضعیت لاک‌پشت فراتی فاجعه‌آمیز است و حوزه پراکنش بسیار محدودی دارد البته وضعیت جهانی این گونه نیز خوب نیست و جمعیت قابل ملاحظه این گونه تنها در ایران و ترکیه وجود دارد ولی عوامل تهدیدکننده بسیاری در یک مقیاس بسیار بالا به شدت این گونه را تهدید می‌کند. کاهش میزان بارندگی و خشکسالی متوالی، آلودگی‌ها و تخریب زیستگاه از طریق ورود آب آلوده کشاورزی و صنعتی به رودخانه‌ها عواملی است که بقای این گونه را در معرض تهدید جدی قرار داده است همچنین مرگ و میر این گونه از طریق صید جانبی و گیرافتادن در تور، قلاب و صید قاچاق با استفاده از برق بالاست.
یونایتدپرس به نقل از کارشناسان حفاظت از حیات وحش به دوستداران زمین و محیط زیست چند راهکار زیر را برای حفاظت از لاک‌پشت‌ها توصیه می‌کند:
- هرگز از فروشگاه‌های حیوانات اهلی لاک‌پشت خریداری نکنید چون با این کار فروشندگان را به شکار و محروم کردنِ این حیوانات از زیستگاه‌های طبیعی‌شان ترغیب می‌کنید.
- هرگز یک لاک‌پشت را از محیط طبیعی زندگی‌اش جدا نکنید مگر اینکه بیماری و زخمی باشد و به کمک و مراقبت شما احتیاج داشته باشد و پس از اطمینان از سلامتی، آن را زودتر به زیستگاه‌اش بازگردانید.
- اگر لاک‌پشتی را دیدید که در حال گذشتن از عرض خیابان است هرگز آن را به مبدا حرکتش بازنگردانید چون دوباره همین مسیر را طی خواهد کرد بلکه لازم است او را برداشته و به سمت دیگر جاده منتقل کنید.
- هر نوع خرید و فروش غیرقانونی و رفتارهای وحشیانه با این حیوانات را به مقامات محلی محیط زیستی خود
