دلار ۴۲۰۰ تومانی و تاثیر آن بر بازار سهام

ورود شرکت‌های جدید به بورس و فرابورس، رشد سودآوری صنایع با رشد نرخ ارز و تورم، افزایش ارز دارایی ها شرکت ها و افزایش ارزش جایگزینی شرکت ها به همراه آغاز رکود در بازارهای موازی از جمله مسکن، طلا و ارز موجب ورود نقدینگی سرگردان به بازار سرمایه و رشد افسار گسیخته  این بازار شده است. در حال حاضر شاخص کل سهام در محدوده 278674 واحدی در پایان معاملات روز چهارشنبه هفته قبل قرار دارد و ارزش بازار سهام حدود یک میلیون میلیارد تومان است. در شرایط فعلی روند شاخص بورس با توجه به گزارش‌های مثبت ماهانه عملکرد شرکت ها و انتشار خبرهایی مبنی بر بهبود روابط سیاسی کشور با غرب باعث شده تا حدودی رخوت از بازار سرمایه دور شود، هر چند روز پایانی معاملات هفته گذشته شاخص بورس با افت سنگین مواجه شد که علت آن هم فشار سنگین عرضه در امور سهام ها در ساعات اولیه معاملات بود. به هر ترتیب شاخص بورس چهارشنبه گذشته یکی از سنگین ترین افت های خود را از اواخر تیر تجربه کرد. اما در نهایت بازار در ساعات پایانی برگشت و دوباره سبز پوش شد. آنچه مشخص است در شرایط رکودی بازارهای موازی، بازار سهام با اقبال عمومی مواجه شده و در شرایط فعلی نیز تحت تاثیر هیجانات قرار دارد.

به این بهانه در تحلیل پیش رو به بررسی ابعاد سرمایه گذاری در بازار سهام با توجه به رکود در بازارهای موازی چون ارز، طلا و مسکن می پردازیم البته قبل از آن وضعیت صنایع بورسی را با توجه به اثر افزایش نرخ ارز مورد واکاوی قرار می‌دهیم.

پیامد های بلند مدت رشد نرخ ارز در بازار سهام

 کاهش حاشیه سود صنایع

حاشیه سود بالا در اقتصاد و ناشی از رانت، انحصار، حمایت‌های دولتی یا برتری نسبی (جغرافیایی و...) است. در اقتصادهای رقابتی و آزاد حاشیه سود بالا مدت زیادی پایدار نمی ماند زیرا با افزایش فعالیت فعالان اقتصادی در آن زمینه (برای کسب بازده بالاتر) عرضه محصول افزایش یافته و قیمت ها کاهش می یابد و حاشیه سود بالا تعدیل می شود.

در بورس تهران صنایع پتروشیمی، دارویی، فلزات و معادن حاشیه سود ۴۰ تا ۶۰ درصدی دارند  که اغلب ناشی از رانت  و حمایت‌های دولتی است. اما سوالی که پیش می آید این است که چرا با آزادسازی نرخ خوراک پتروشیمی ها طی سال های گذشته و به اصطلاح حذف رانت پتروشیمی ها در این زمینه همچنان حاشیه سود پتروشیمی‌های مصرف کننده خوراک گاز بالای 50درصد است؟

جواب این سوال در یک جمله خلاصه می شود: عدم تجدید ارزیابی سالانه دارایی ها و هزینه استهلاک پایین دارایی ها در بهای تمام شده شرکت ها.

 با نگاهی به ترازنامه شرکت اوره سازی که طی سال جاری به بهره برداری می رسد به نام کود اوره شیمیایی لردگان(شلرد) در می‌یابیم که با دلار ۱۱ هزار تومانی بهای تمام شده تجهیزات خریداری شده برای ایجاد شرکتی با ظرفیت تولید یک میلیون تن اوره در سال حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان است که سالانه هزینه استهلاک ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیارد تومانی به شرکت تحمیل خواهد کرد در حالی که بهای تمام شده تجهیزات شرکت پتروشیمی کرمانشاه با ظرفیت تولید سالانه ۷۰۰ هزار تن اوره  ۶۰۰ میلیارد تومان و هزینه استهلاک سالانه این شرکت 37 میلیارد تومان است که نسبت به مبلغ فروش بیش از ۲ هزار میلیارد تومانی شرکت رقم ناچیزی به حساب می آید.

افزایش هزینه استهلاک طرح های تولید اوره که با دلار ۱۱ هزار تومانی ساخته شدده اند، حاشیه سود ناخالص این شرکت را از 55 درصد تا حدود ۳۰ تا 35 درصد کاهش خواهد داد و عملاً با لحاظ هزینه مالی سالانه، در صورت عدم رشد قیمت های جهانی یا نرخ ارز در چند سال اول پس از بهره‌برداری این طرح ها نمی توان انتظار سودآوری چندانی از آنها داشت. این مسئله قابل تعمیم به سایر شرکت هاست.

واقعی شدن نرخ ارز نه تنها توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری جدید در بسیاری از صنایع را از بین می برد بلکه موجب افزایش دوره بازگشت سرمایه و غیر اقتصادی شدن برخی طرح‌های سرمایه‌گذاری عظیم مانند پالایشگاه ستاره خلیج فارس و ... می شود.

در حقیقت می توان ادعا کرد که حاشیه سود بالای اغلب شرکت‌های حاضر در اقتصاد ایران ناشی از فروش محصولات با نرخ دلار بالای ۱۰ هزار تومان و محاسبه استهلاک دارایی ها با دلار کمتر از هزار تومان است.

هزینه استقلال به منظور جایگزینی تجهیزات و دارایی های استهلاک پذیر شرکت‌ها پس از پایان عمر مفید این دارایی ها در هزینه های سالانه شرکت ها لحاظ می شود و عدم تجدید ارزیابی دارایی ها در ترازنامه شرکت ها موجب افزایش هزینه های تعمیرات و جایگزینی خطوط تولیدی برای شرکت‌ها با قدمت بالا خواهد شد که این هزینه ها بر سهامداران جدید این شرکت ها تحمیل خواهد شد بنابراین از این منظر شرکت های قدیمی برای سرمایه‌گذاری جذابیت کمتری نسبت به شرکت هایی که طی چند سال گذشته به بهره برداری رسیده و وام های ارزی خود را تسویه کردنده اند دارند.

بورس و بازارهای موازی

در شرایط فعلی رکود بازارهای موازی ارز و طلا  نقدینگی مناسبی وارد بازار سرمایه شده است که موجب رشد ارزش معاملات خرد به سهام تا بالای ۲ هزار میلیارد تومان (روزانه) شده و استمرار رونق سهام را پس از رشدهای چند ماه گذشته رقم زده است. ورود نقدینگی سرگردان به بازار سهام گرچه موجب ایجاد حباب قیمتی در سهام برخی شرکت ها شده است اما همچنان سهام ارزنده در بازار سرمایه به وفور یافت می شود.

رشد نرخ ارز و تورم نه تنها رشد سودآوری صنایع را رقم زده است بلکه موجب رشد ارزش جایگزینی شرکت‌های بورسی شده است که از دلایل بنیادی رشد اخیر به حساب می آید.

واقعی شدن نرخ ارز موجب رشد دوره بازگشت سرمایه طرح های سرمایه گذاری می شود که این امر در بلند مدت موجب کاهش سرمایه گذاری در صنایع و ایجاد مزیت انحصاری برای برخی شرکت‌های حاضر در صنعت خواهد شد.

 همچنین این امر قدرت چانه زنی صنایع در افزایش نرخ محصولات و خدمات داخلی را افزایش خواهد داد که بر سودآوری این صنایع در بلند مدت خواهد افزود.

 با سود بانکی ۱۵ درصدی و نرخ ارز فعلی، کمتر طرح تولیدی می توان یافت که توجیه اقتصادی داشته باشد بنابراین انتظار می رود در بلندمدت همچنان سود بدون ریسک در اقتصاد کاهش یابد که این امر موجب جذابیت قیمتی سهام شرکتهای بورسی و رشد نسبت قیمت به درآمد در بازار سرمایه خواهد شد.

 به این ترتیب با توجه به نسبت قیمت به درآمد کمتر از شش مرتبه برای سهام شرکت‌های موجود در صنایع سودسازی مانند پتروشیمی، فلزات، معادن، شرکت‌های سرمایه و ... می‌توان انتظار استمرار رشد قیمت را در سهام این چنینی داشت.

دلار ۴۲۰۰ تومانی و تاثیر آن و بازار سهام

 در حال حاضر برای واردات برخی کالاهای اساسی و مواد اولیه برای صنایع ارز دولتی اختصاص داده می شود مانند روغن خوراکی، دارو لاستیک و... که این امر موجب عدم رشد متناسب با تورم نرخ فروش این محصولات توسط شرکت های تولید کننده آن ها شده است و حذف دلار ۴۲۰۰  تومانی در این صنایع موجب افزایش مبالغ فروش شرکت‌ها و رشد سودآوری آنها خواهد شد که می تواند به رشد سهام شرکت های موجود در این صنایع را سبب شود.

سیاست و بازار سرمایه

 مسائل سیاسی در سطح جهانی و داخلی از چند منظر بر بازار سرمایه تاثیرگذار است. یکی تاثیر‌گذاری بر قیمت‌های جهانی کامودیتی ها  و دیگری تاثیرگذاری و نرخ ارز.

 افزایش تنش تجاری بین آمریکا و چین به عنوان دو اقتصاد بزرگ جهان موجب ایجاد رکود نسبی در کامودیتی ها و کاهش قیمت کامودیتی ها شده در حالی که خوش بینی به مذاکرات سیاسی ایران با غربی ها موجب کاهش نرخ ارز در بازارهای داخلی شده است. کاهش بیشتر نرخ و کامودیتی ها می تواند موجب کاهش درآمد شرکت‌های کامودیتی محور شود اما با توجه به لحاظ دلار نیمایی در فروش محصولات شرکت های صادرات محور تاکنون و فاصله قیمتی دلار آزاد و نیمایی در گزارش‌های شرکت ها (زمان کوتاهی به هم نزدیک شدنده اند)، افت نرخ دلار تا محدوده 10هزار تومانی تاثیر منفی چندانی بر سودآوری شرکت های صادرات محور نخواهد داشت.

یکی از دلایل افت نرخ ارز و رونق بازار سرمایه خوش‌بینی فعالان بازار به توافقات سیاسی و بهبود وضعیت سیاسی و به تبع آن افزایش صادرات شرکت‌ها و... است.

گرچه افت نرخ ارز موجب کاهش نرخ فروش محصولات شرکت های صادرات محور می‌شود اما افزایش تناژ فروش و کاهش هزینه‌های صادرات می تواند این کاهش نرخ را جبران کند و کاهش ریسک های سیستماتیک موجب رشد نسبت قیمت به درآمد شرکت ها خواهد شد.

آیا قیمت سهام برای سرمایه گذاری همچنان جذاب است؟

 با توجه به مطالب عنوان شده در بالا سهام شرکتهای صادراتی به خصوص شرکت هایی که به تازگی خط تولید جدید راه ادازی کرده اند و وام ارزی چندانی ندارند، هم از لحاظ ارزش جایگزینی هم سودآوری ارزنده هستند. صنایع پتروشیمی، فلزات و معادن از این دسته اند. سهام شرکت های سیمانی، نیروگاه ها و شرکت های حمل و نقلی نیز به خاطر ارزش جایگزینی بالا و احتمال افزایش نرخ محصولات و خدمات، مورد توجه قرار گرفته اند که گرچه از لحاظ سودآوری در میان‌مدت حرف چندانی برای گفتن ندارد اما نمی‌توان قیمت سهامشان را هم  حبابی خواند. معافیت مالیاتی افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی ها نیز موجب رشد قیمت سهام برخی شرکت‌ها از جمله بانک‌ها، سهام شرکت‌های قندی، شرکت های حاضر در گروه غذایی و... شده است. با این تفاسیر نمی‌توان انگ حبابی شدن قیمت سهام را به کلیت بازار چسباند اما باید نقدینگی هیجانی در هر بازاری در نهایت حباب ایجاد خواهد کرد و توصیه می‌شود از این پس سرمایه گذاران غیر حرفه ای محافظه‌کارانه تر وارد بازار سهام شوند.

سفته بازها و سهام حبابی

 در شرایط رونق بازار، اغلب، سفته‌بازان با جمع آوری سهام آزاد شناور برخی شرکت‌ها (به خصوص شرکت‌های با سرمایه پایین) موجب ایجاد حباب قیمتی در سهام این شرکت ها می شوند. در حال حاضر نیز در بازار سهام تفاوت ارزشی معناداری بین شرکت‌های بزرگ و شرکت‌های کوچک ایجاد شده است که موجب ایجاد حباب قیمتی در سهام برخی شرکت های کوچک شده و سرمایه‌گذاری در سهام شرکت های بزرگ را جذب کرده است به طوری که طی چند روز گذشته شرکت‌های بزرگ بیشتر مورد توجه فعالان بازار قرار گرفته اند.

رشد افسار گسیخته قیمت سهام در بازار پایه فرابورس که نظارت کمتری بر معاملات آنها کم است و شرایط پذیرش آسان تری دارد، مدیران سازمان را بر آن داشت که تغییراتی در قوانین بازار اعمال کنند تا کنترل بیشتری بر این بازار داشته باشند. گرچه دخالت در معاملات و افزایش سختگیری ها می تواند اثرات مخربی بر بازار داشته باشد اما افزایش نظارت بر بازار می تواند موجب افزایش اعتماد سهامداران خرد به بازار سهام و رونق بلندمدت این بازار شود.