ریشه یابی بنگاه داری بانک ها در ایران

این وضعیت به دلایل متعددی در ایران رایج شده که  یکی از مهم‌ترین دلایل آن ، تورم بالا است. 

بانک‌ها برای حفظ ارزش دارایی‌های خود درمقابل تورم، به سرمایه‌گذاری دردارایی‌های واقعی مانند زمین و ساختمان روی می‌آورند.

همچنین،نرخ پایین بهره تسهیلات بانکی به دلیل کنترل‌های دولتی باعث می‌شود سودآوری این تسهیلات برای بانک‌ها کم باشد، بنابراین آن‌ها به سمت سرمایه‌گذاری مستقیم در پروژه‌های سودآورتر سوق پیدا می‌کنند. 

ازدیگر دلایل بنگاه‌داری بانک‌ها می‌توان به مشکلات ساختاری و ضعف نظارت برآنها اشاره کرد. 

نبود قوانین محکم و نظارت کافی توسط بانک مرکزی به بانک‌ها اجازه می‌دهد که به فعالیت‌هایی خارج از حوزه بانکی ورود کنند. 

علاوه بر این، نبود بازارهای مالی توسعه ‌یافته و ابزارهای سرمایه‌گذاری متنوع، بانک‌ها را تشویق می‌کند تا به جای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی، در پروژه‌های ساختمانی و صنعتی سرمایه‌گذاری کنند. 

کاهش ریسک اعتباری نیزانگیزه دیگری برای بانک‌هاست؛ آن‌ها با سرمایه‌گذاری مستقیم به جای وام‌دهی به شرکت‌های دیگر، می‌توانند کنترل بیشتری بر پروژه‌ها و بازپرداخت سرمایه‌گذاری خود داشته باشند. 

همچنین، رابطه نزدیکی که بانک‌ها با بخش دولتی و شبه ‌دولتی دارند، باعث می‌شود که آن‌ها به پروژه‌های زیرساختی ورود کنند و از حمایت و سود تضمین‌ شده بهره‌مند شوند.

با وجود این دلایل، بنگاه‌داری بانک‌ها پیامدهای منفی متعددی دارد. 

یکی از این پیامدها افزایش ریسک سیستماتیک در نظام بانکی است. 

ورود بانک‌ها به فعالیت‌های غیر بانکی می‌تواند باعث کاهش نقدینگی و افزایش ریسک شود. 

همچنین،تمرکز بر فعالیت‌های غیر بانکی باعث کاهش توانایی بانک‌ها در ارائه خدمات اصلی بانکی و تسهیلات می‌شود.

علاوه بر این، افزایش نرخ بهره بانکی نیز یکی دیگر از پیامدهاست، چرا که بانک‌ها برای تامین مالی پروژه‌های خود نیاز به نقدینگی بیشتری دارند.

این موضوع می‌تواند منجر به بی‌ثباتی اقتصادی شود و نوسانات قیمتی در بازار را تشدید کند.

 برای برون‌رفت از این وضعیت، تقویت نظارت بانک مرکزی یک راهکار مهم است. 

بانک مرکزی باید نظارت دقیق‌تری بر فعالیت‌های بانک‌ها داشته باشد و قوانینی وضع کند که از ورود بانک‌ها به بنگاه‌داری جلوگیری کند. 

توسعه بازارهای مالی و ابزارهای سرمایه‌گذاری نیز می‌تواند کمک کند تا بانک‌ها به جای سرمایه‌گذاری مستقیم در پروژه‌های غیر بانکی، از این ابزارها بهره ببرند. 

افزایش نرخ بهره تسهیلات بانکی نیز یکی از این راهکارهاست.

اگر نرخ بهره تسهیلات ،متناسب با نرخ تورم تنظیم شود، بانک‌ها تمایل بیشتری به ارائه تسهیلات خواهند داشت و از بنگاه‌داری فاصله می‌گیرند. 

از سوی دیگر، اصلاح ساختار مالکیت بانک‌ها نیز می‌تواند موثر باشد. 

خصوصی‌سازی و کاهش مالکیت دولت در بانک‌ها می‌تواند به کاهش وابستگی آن‌ها به پروژه‌های دولتی و شبه‌دولتی کمک کند. 

افزایش شفافیت مالی و اصلاح صورت‌های مالی بانک‌ها نیز ضروری است تا گزارش‌های دقیق‌تری از دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها ارائه و نظارت بر بنگاه‌داری آن‌ها تقویت  شود.

تغییر سیاست‌های اعتباری و سرمایه‌گذاری بانک‌ها نیز باید در دستور کار قرار گیرد؛ بانک‌ها باید به سمت توسعه و تنوع ‌بخشی به فعالیت‌های بانکی خود و کاهش سرمایه‌گذاری مستقیم در بخش‌های غیر مرتبط حرکت کنند. 

درمجموع، بنگاه‌داری بانک‌ها در ایران ناشی از مشکلات ساختاری اقتصاد و ضعف نظارت بر سیستم بانکی است. برای اصلاح این وضعیت، نیاز به تقویت نظارت، بهبود قوانین و توسعه بازارهای مالی وجود دارد. 

همچنین،تغییر رویکرد بانک‌ها و تمرکز برفعالیت‌های اصلی بانکی می‌تواند به بهبود ثبات اقتصادی و کاهش ریسک‌های سیستماتیک کمک کند.