تاثیر «کرونا»بر رشد اقتصادی

از دومین فصل سال 1397 با تغییر مؤلفه‌های اقتصادی و تحولاتی که از بیرون و درون به اقتصاد ایران تحمیل شد، رشد اقتصادی کشور پس از تجربه فصول درخشان سال‌های 1395 و 1396، وارد رکودی شد که تا آخرین فصل سال گذشته ادامه داشته است.

براساس تازه‌ترین گزارش مرکز آمار ایران از رشد تولید ناخالص داخلی در کل سال 98، رشد اقتصادی کشور با نفت به منفی 7 درصد و رشد اقتصادی بدون نفت به منفی 6 دهم درصد رسیده است.

بدین ترتیب درحالی که رشد اقتصادی با نفت ایران در سال گذشته نسبت به سال 97، 2.1 درصد کاهش یافته و در واقع اقتصاد ایران 2.1 درصد کوچکتر شده است، اما رشد اقتصاد بدون نفت بهبود قابل توجهی داشته است.

طبق گزارش‌های رسمی نرخ رشد اقتصادی بدون نفت در سال 97 منفی 2.4 درصد بوده که این نرخ در سال گذشته به منفی 6 دهم درصد رسیده است که نشان دهنده 1.8 درصدی بخش غیرنفتی اقتصاد ایران است.

محصول ناخالص داخلی به قیمت ثابت سال 1390 در سال گذشته به‌رقم 703 هزار و 797 میلیارد و 200 میلیون تومان با نفت و 612 هزار و 198 میلیارد و 200 میلیون تومان بدون احتساب نفت رسید.

این درحالی است که این رقم در سال 97 با نفت 756 هزار و 728 میلیارد و 600 میلیون تومان و بدون نفت 615 هزار و 750 میلیارد و 800 میلیون تومان بوده  که نشان دهنده رشد منفی 7 درصدی محصول ناخالص داخلی با نفت و منفی 6 دهم درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت در سال گذشته است.

براین اساس محصول ناخالص داخلی ایران با نفت نسبت به سال 97 بیش از 52.9 هزار میلیارد تومان و در بخش غیرنفتی بیش از 3.5 هزار میلیارد تومان کاهش یافته است.

در سال گذشته از میان سه گروه اصلی کشاورزی(شامل: زیربخش‌های زراعت و باغداری، دامداری، جنگل‌داری و ماهیگیری)، صنایع و معادن (شامل: زیربخش‌های استخراج نفت خام و گاز طبیعی، استخراج سایر معادن، صنعت، تأمین آب و برق و گاز طبیعی و ساختمان) و خدمات (شامل: زیربخش‌های عمده و خرده فروشی، فعالیت‌های خدماتی مربوط به تأمین جا و غذا، حمل و نقل، انبارداری، پست، اطلاعات و ارتباطات، فعالیت‌های مالی و بیمه، مستغلات، کرایه و خدمات کسب و کار و دامپزشکی، اداره امور عمومی و خدمات شهری، آموزش، فعالیت‌های مربوط به سلامت انسان و مددکاری اجتماعی و سایر خدمات عمومی، اجتماعی، شخصی و خانگی)، تنها بخش منفی صنایع و معادن بوده است و دو بخش دیگر با رشد مثبت سال 98 را به پایان برده‌اند، اما رشد منفی شدید 14.7 درصدی گروه صنایع و معادن، رشد مثبت اندک 3 درصدی گروه کشاورزی و ناچیز 3 دهم درصدی بخش خدمات را تحت تأثیر قرار داده  و مجموع نرخ رشد در سال گذشته منفی شده است.

مقایسه نرخ رشد گروه‌های اصلی اقتصاد ایران در سال‌های 97 و 98 نشان می‌دهد که از میان سه گروه اصلی تنها وضعیت بخش کشاورزی بهبود یافته اما رکود موجود در گروه صنایع و معادن و خدمات در سال 98 عمیق‌تر شده است.

درحالی که بخش کشاورزی در سال 97 با رشد منفی 1.5 درصدی روبه‌رو بوده است این نرخ به لطف افزایش بارندگی‌هایی که از سال گذشته انجام شده به مثبت 3 درصد افزایش یافته است.

 اما بخش خدمات که در سال 97 با رشد ناچیز2 صدم درصدی همراه بود، در سال 98 به منفی 3 دهم درصدی رسیده است.

 بیشترین افت رشد اقتصادی در گروه صنایع ومعادن رخ داده به طوری که رشد منفی 9.6 درصدی سال 97 به منفی 14.7 درصدی در سال گذشته رسیده است.

بررسی فصل به فصل نرخ رشد اقتصادی در سال گذشته بخوبی رد پای رکود ناشی از شیوع کرونا در اقتصاد ایران را که باعث تعطیلی بسیاری از کسب و کارها شد نشان می‌دهد.

هرچند در تمام چهار فصل سال گذشته نرخ رشد اقتصادی با نفت و بدون نفت منفی بوده است، اما در آخرین فصل سال گذشته رکود موجود عمیق‌تر شده است.

 پس از ثبت نرخ رشد اقتصادی (با نفت) منفی 10 و منفی 10.1 درصد در دو فصل ابتدایی سال گذشته، در سومین فصل سال این نرخ به منفی یک درصد بهبود یافت.

این بهبود در بخش غیرنفتی اقتصاد ایران نیز نمایان بود، به طوری که نرخ‌های منفی 1.2 و 2 دهم درصدی فصول اول و دوم، در فصل سوم به مثبت 1.6 درصد ارتقا یافت.

با وجودی که در آن مقطع امید می‌رفت که این روند بهبود ادامه یابد و برهمین اساس برخی کارشناسان و مسئولان از احتمال مثبت شدن نرخ رشد اقتصادی در سال گذشته خبر داده بودند، اما رکودی که از ناحیه شیوع کرونا بر اقتصاد تحمیل شد، مسیر حرکتی اقتصاد ایران راتغییر داد.

برهمین اساس در فصل زمستان سال گذشته نرخ رشد اقتصادی با نفت از منفی یک درصد فصل پاییز به یک باره به منفی 6.3 درصد رسید.

در بخش غیرنفتی اقتصاد نیز نرخ رشد مثبت 1.6درصدی فصل پاییز به یک باره به منفی 2.5 درصد عقبگرد کرد.

این روند در گروه‌های اصلی اقتصاد نیز قابل مشاهده است و تنها بخشی که در آخرین فصل سال گذشته رشد مثبت داشت، بخش کشاورزی بود.

هرچند در دو فصل ابتدایی سال قبل نرخ رشد کشاورزی به ترتیب با 4.9 و 6.7 درصد مثبت بود، اما در فصل پاییز این نرخ به منفی 1.2 درصد کاهش یافت که در فصل زمستان دوباره به مثبت 1.6 درصد رسیده است.

اما بخش صنعت پس از ثبت رشد‌های منفی بالای 20درصد در بهار و تابستان سال گذشته در پاییز به رشد منفی 1.8 درصد بهبود یافت که آثار شیوع کرونا در کنار تشدید تحریم‌ها دوباره این نرخ را به منفی 11.5 درصد رساند. بخش خدمات نیز به‌عنوان اصلی‌ترین بخش متأثر از کرونا در حالی که در فصل پاییز با رشد مثبت 4 دهم درصدی همراه شده بود، دوباره به منفی 1.7 درصد رسید که منفی‌ترین نرخ رشد در چهار فصل سال 98 محسوب می‌شود.

برهمین اساس زیربخش ساختمان (گروه صنعت) که در پاییز سال گذشته رشد 12.3درصدی را تجربه کرده بود در زمستان با نرخ منفی 2.9درصدی همراه شد.

در زیربخش‌های خدمات که بیشترین آسیب را از شیوع کرونا متحمل شدند، زیربخش عمده و خرده‌فروشی و تأمین جا و غذا نیز از رشد منفی 2.6 درصدی در پاییز به منفی 4.7 درصد در زمستان رسیده است.

 حمل‌ونقل یکی دیگر از فعالیت‌های متأثر از کروناست که نرخ رشد اقتصادی آن از 3.2 درصد در پاییز به منفی 1.7 درصد در زمستان کاهش یافته است.

 همچنین فعالیت‌های مالی و بیمه نیز از رشد قابل توجه 13.2 درصدی پاییز به منفی 9.4 درصد در زمستان عقب‌نشینی کرده است.