رشد ۱۸۰ درصدی سود خالص پالایشی ها

چابک آنلاین، سعید رشیدی، این موضوع در کنار نسبت های قیمت به درآمد (P/E) پایین و پرداخت سود حداکثری در هنگام برگزاری مجامع سالیانه ، توجه سهامداران را باردیگر به سهام پالایشی جلب کرد و افزایش تقاضا برای سهام این شرکت ها در اولین روز دی ماه، منجر به تشکیل صفوف طولانی متقاضیان خرید در بالاترین بازه قیمتی مجاز روزانه شد.

با این حال، فعالیت های عملیاتی این شرکت ها درسال های گذشته باریسک هایی رو به رو بوده که کارشناسان با استناد به آنها نسبت به بی میل شدن سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری بیشتر در این صنعت تذکر می دهند.

این گزارش به بررسی عملکرد شرکت های پالایشی فعال در بازار سرمایه ، با توجه به اسناد و صورت های مالی منتشر شده از طرف مدیران شرکت ها می پردازد.

تیم پژوهشی چابک آنلاین با هدف تبیین شمایی کلی از فضای عملیاتی و روش های سودسازی صنعت پالایش نفت در ایران ،  چالش های موجود بر سر راه فعالیت های صنعت پالایش نفت در ایران را نیز آورده است.

پالایشی ها در نیمه اول 1401 بیشتر از کل 1400 سود شناسایی کرده اند

پالایشگاه های اصفهان ، بندرعباس ، تهران ، تبریز ، لاوان و شیراز ، شش نماینده صنعت پالایش نفت در بازار سهام ایران هستند که با  متوسط ارزش بازاری 477 هزار میلیارد تومانی، حدود 6.7 درصد از کل ارزش بازار سهام ایران را به خود اختصاص می دهند.

این شرکت ها در سال 1400، با شناسایی بیش از 66 هزار و200 میلیارد تومان سود خالص، بیش از 8 درصد سود های محقق شده کل بازار سهم را برآورده کردند و در بالای لیست صنایع سودساز بازار سهام قرارگرفتند.

روندی که در سال 1401 و در نتیجه رشد قابل توجه قیمت نفت و فرآورده های نفتی، تداوم یافت و شرکت های مذکور توانستند در نیمه نخست سال ، سود سازی خود را بیش از 180 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش دهند.

براساس آخرین اسناد منتشر شده  از طرف شرکت های پالایشی فعال در بازار سهام، درنیمه نخست سال 1401، مجموع سود خالص این شرکت ها از 70 هزار میلیارد تومان عبور کرده که در حدود 4 هزار میلیارد تومان بالاتر از کل سود شناسایی شده در سال 1400، بوده است.

موضوعی که هرچند با توجه به شرایط پیچیده قیمت گذاری و فروش فرآورده ها در ایران نمی تواند به صورت قطعی به آن استناد کرد، اما می تواند از رشد قابل توجه سود سازی پالایشی ها در پایان سال 1401، خبر دهد.

از منظر معاملات سهام نیز، تداوم رشد سود سازی شرکت های پالایشی، نسبت قیمت به درآمد (P/E) صنعت را در محدوده عدد 4.2 قرار داده که با توجه به نسبت بالای پرداخت سود در مجامع سالیانه پالایشگاه ها سهام این صنعت را در بین ارزنده ترین سهام موجود در بازار قرار داده است.

در جدول زیر تغییرات سود سازی ، حاشیه سود عملیاتی و نسبت قیمت به درآمد شرکت های پالایشی با یکدیگر مقایسه شده است.

براین اساس، بهترین عملکرد در سود سازی ، به پالایش نفت بندر عباس«شبندر» ، پالایش نفت تهران«شتران» وپالایش نفت اصفهان «شپنا» تعلق می گیرد. 

مهمترین عوامل تاثیر گذار بر سود سازی پالایشگاه ها کدامند؟

سود سازی شرکت های پالایشی از طریق عواملی چون  قیمت جهانی نفت خام و کیفیت نفت تحویلی ، کرک اسپرد ، قیمت ارز ، سیاست های دولت (تخفیف خوراک و معافیت ها ) ، تغییرات تکنولوژی ( نرخ تبدیل خوراک به فرآورده) ، نزدیکی به میادین نفتی و بازارهای هدف، تغییرات حقوق و دستمزد و دسترسی ارزان به تجهیزات تاثیر می پذیرد.

همچنین در بین فرآورده های تولیدی پالایشگاه ها، تولید نفت گاز یا گازوئیل بیشترین حاشیه سود را برای شرکت ها به همراه دارد.

بنابراین شرکت هایی که تمرکز بیشتری بر تولید این فرآورده نفتی دارند می توانند به نسبت بیشتری از فعالیت های عملیاتی خود سودسازی کنند.

شرکت های پالایش نفت تهران، بندر عباس و شیراز بیشترین ظرفیت تولید گازوئیل را در بین پالایشگاه های بورسی به خود اختصاص می دهند.

مهمترین چالش های صنعت پالایش نفت در ایران کدام است؟

صنعت پالایش نفت یکی از اولین صنایع مدرن  وارد شده به پهنه جغرافیایی ایران است که امروزه به واسطه راه اندازی و توسعه 10 پالایشگاه اصلی و ایجاد ظرفیت اسمی پالایش بیش از  2 میلیون و 200 هزار بشکه  نفت خام در روز، به عنوان بزرگترین و ارزشمندترین صنعت تولیدی ایران شناخته می شود.

محصولات پالایش شده در ایران به دو دسته «اصلی» و «ویژه» تقسیم می شوند که از این بین ؛ محصولات اصلی ( شامل بنزین ، گازوئیل، گاز مایع ، نفت سفید ، نفت کوره و سوخت جت) ، براساس قانون از طریق شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی به بازار عرضه می شود.

در کنار بخش حمل و نقل که بیشترین تقاضا را به خود اختصاص می دهد ،  شرکت های پتروشیمی با خوراک مایع ، تولید کنندگان روانکار ، تولید کنندگان قیر و صنایع میان دستی و پایین دستی از جمله دیگر مشتریان این فرآورده ها هستند.

فرآورده های ویژه (شامل لوبکات ، وکیوم باتوم ، نفتا (سبک و سنگین) ، انواع حلال ها و گوگرد) نیز عمدتا در بورس کالا عرضه می شوند و براساس عرضه و تقاضا به فروش می رسند.

درحال حاضر قیمت نهایی هردو دسته از محصولات براساس قیمت فوب خلیج فارس(گزارش شده در نشریه پلتس) تعیین و قیمت پایه محصولات عرضه شده در بورس کالا نیز از طرف شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی اعلام می شود.

 اما با توجه به این که این قیمت ها با تاخیر 2 یا 3 ماهه انتشار می یابد ، شرکت های پالایشی فعال در بورس ، ابتدا نرخ های فروش خود را بر اساس متوسط کرک اسپرد ماههای گذشته برآورد می کنند و پس از مشخص شدن نرخ های نهایی ، صورت های مالی خود را بر اساس آن اصلاح می کنند.

از طرف دیگر ، با توجه به رابطه پیچیده پالایشگاه ها و شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی، و از آنجایی که پالایشگاه ها 90 درصد محصولات خود را به این شرکت تحویل می دهند و این شرکت نیز پس از فروش محصولات ، گزارش تسهیم فروش فرآورده ها را به پالایشگاه ها ارائه می کند، مقادیر فروش شرکت ها نیز بصورت برآوردی در صورت های مالی شناسایی و پس از نهایی شدن، اصلاح می شود.

این موضوع باعث شده پالایشگاه ها همواره در خصوص محاسبه دقیق درآمد ها و سود سازی و همچنین تصمیم گیری در خصوص سودهای تقسیمی در مجامع سالیانه ، با مشکل رو به رو شوند.

گفته می شود که درسال های گذشته حتی پس از تصویب صورت های مالی، مقادیر و نرخ فروش از طرف شرکت ملی پالایش و پخش فراورده های نفتی تغییر کرده که این موضوع مشکلاتی را برای پالایشگاهها به وجود آورده است.

از نگاه دست اندر کاران امر، رابطه نامشخص پالایشگاه ها با شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی، باعث ناهماهنگی در فرآیند عملیاتی آنها شده است.

به عنوان مثال با وجود تاخیر در تسویه وجوه حاصل از فروش فرآورده های پالایشگاه ها، سازمان امور مالیاتی مالیات بردرآمد را از پالایشگاه ها طلب می کند که باعث کاهش سرمایه در گردش و مشکلات تامین مالی برای پیشبرد پروژه ها در این شرکت ها می شود.

یا در موردی دیگر ، با وجود این که بخشی از فرآورده های تحویل داده شده به شرکت ملی پالایش و پخش صادر می شود، ارز حاصل ازصادرات به پالایشگاه ها تخصیص داده نمی شود.

این موضوع ، با توجه به نیاز مبرم صنعت به واردات تجهیزات ، منجر به زیان ناشی از نرخ تسعیر ارز برای آنها می شود.

عدم پرداخت به موقع معوقات پالایشگاه ها از طرف شرکت های ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ، بخشی از جریان وجوه  نقد را درپالایشگاه ها از بین برده و شرکت های پالایشی ناچارند تنها از طریق منابع حاصل از فروش فرآورده های ویژه که بخش کوچکی از درآمدهای آنها را در بر می گیرد ، طرح های توسعه ای و زیر ساختی و همچنین عملیات بازسازی و نوسازی بخش های مختلف خود را مدیریت کنند.

موضوعی که درسال های گذشته نه تنها توان عملیاتی پالایشگاه ها را کاهش داده و تکمیل پروژه های در دست اقدام آنها را با تاخیر مواجه ساخته  بلکه برحاشیه سود این صنعت نیز تاثیر گذار بوده است.