نیمه خالی لیوان صنعت حفاری برای سهامداران بورسی

چابک آنلاین، مجید میرزاحیدری، صنعت حفاری به واقع بسترساز اصلی عملیات اکتشاف و استخراج نفت و گاز به شمار می‌‌آید.

این صنعت با داشتن قدمتی به بلندای یک قرن در ایران، اما دربازار سرمایه در زمره گروه‌های گوشه‌گیر و کم‌تعداد ارزیابی می‌‌شود.

از دو نماد «حفاری» و «شساخت» به عنوان نمایندگان گروه استخراج نفت در بازار سهام یاد می‌‌شود؛ با این همه ارزش همین گروه کم‌تعداد در بازار سهام، نزدیک به 12 هزار و 730 میلیارد تومان ارزیابی شده است.

برای درک بهتر عرض و طول این گروه در بازار سرمایه هم باید گفت که این صنعت حدود دو دهم از ارزش کل بازار سهام را به خود اختصاص داده است.

البته در یکسال گذشته نزدیک به 30 درصد از ارزش بازار خود را در بورس از دست داد.

درحال حاضر دوره وصول مطالبات در این گروه بورسی، نزدیک به 905 روز بوده است که در نوع خود یک رکورد جالب محسوب می‌‌شود.

حتی می‌‌توان پا را فراتر گذاشت و این صنعت را یکه‌تاز طولانی‌ترین دوره وصول مطالبات در  بین ناشران بورسی قلمداد کرد.

ازقرار معلوم حاشیه سود عملیاتی این گروه در محدوده 15 درصد بوده که این رقم تا حدودی قابل تأمل است.

ازشاخص شناوری به عنوان یکی از فاکتورهای مهم هرناشر در بازار سرمایه یاد می‌‌شود که شاخص شناوری گروه استخراج نفت حدود 38 درصد بوده است که از قضا از جمله مزیت‌های این گروه بورسی هم به شمار می‌‌رود.

با این حال در یک‌ سال گذشته 123 میلیون برگه سهم این گروه توسط معامله‌گران حقوقی خریداری شده که به طور قطع عاملی تأثیرگذار در شاخص شناوری این گروه بوده است.

دریک مقایسه کلی درباره جایگاه صنعت حفاری در جهان، مشخص شده که از مجموع 3 هزار و 707 دستگاه حفاری موجود در دنیا در بخش خشکی و دریا، تعداد 2 هزار و 164 دستگاه حفاری به صورت فعال در عرصه بالادستی صنعت نفت و گاز حضور دارند.

ایران با دراختیار داشتن 138 دستگاه حفاری حدود 4 درصد ازسهم کل تعداد دستگاه‌های حفاری دنیا را ازآن خود کرده است.

ازاین تعداد 115 دستگاه در بخش خشکی و 23 دستگاه در بخش دریا فعال هستند.

از تعداد 131 دستگاه حفاری خشکی در کشور، دستکم 71 دستگاه متعلق به بخش دولتی شرکت ملی حفاری ایران بوده که میانگین عمر دستگاه‌های حفاری در این شرکت حدود 40 سال است. !

دربخش خصوصی کشور نیز حدود 51 دستگاه حفاری خشکی وجود دارد.

دربخش حفاری در دریا هم شرکت ملی حفاری شمال با 3 دستگاه حفاری دریایی دراین صنعت حضور دارد.

بررسی عملکرد شرکت ملی حفاری ایران به عنوان دارنده بیشترین دکل و سهم حفاری در کشور، نشان می‌‌دهد این شرکت در سال گذشته حدود 5 هزار و 998 میلیارد تومان درآمد عملیاتی داشته، با این حال زیان خالص شرکت ملی حفاری ایران در سال گذشته حدود 689 میلیارد تومان بوده که در مقایسه با عدد 26 میلیارد تومانی زیان خالص سال 1399، از رشد چشمگیر در زیان‌دهی این شرکت حکایت دارد.

البته شرکت ملی حفاری ایران به عنوان بیشترین دارنده دکل و سهم حفاری درکشور، همچنان غایب بزرگ بازار سرمایه به شمار می‌‌آید.

به طور معمول زیان‌دهی حفاری در ایران تابع چند دلیل عمده است که از فرسودگی و سن بالای ناوگان، افزایش تعداد خرابی دستگاه‌ها، تأخیر در بازسازی و نوسازی ناوگان، افزایش دوره وصول مطالبات وعدم سرمایه‌گذاری جدید و افت راندمان به عنوان مهم‌ترین دلایل این امر یاد می‌‌شود که همین موارد باعث افت تولید در این صنعت  تا حدود ۶۰ درصد شده است.

یک روایت وجود دارد که تجهیزات و دکل‌های حفاری کشور در 15 سال اخیر مورد بازسازی قرار نگرفته که همین کم‌کاری به طور متوسط درصد خرابی این تجهیزات را به  ۶۷ درصد رسانده است، آن‌هم در شرایطی که با وجود حضور ایران در سکوی دومین دارنده ذخایر گاز و سومین دارنده ذخایر نفت جهان، سهم ایران از کل دستگاه‌های حفاری حدود 4 درصد است.!

یک واقعیت وجود دارد و آن اینکه در حال حاضر شرایط تولید نفت و گاز به مراتب پیچیده‌تر شده و دوران تولید نفت ارزان قیمت گذشته است.

اگر در ۶۰ سال گذشته ۹۰ درصد تولید کشور در ۷ میدان بزرگ متمرکز بود و از هر چاه ۳۰ هزار بشکه نفت تولید می‌‌شد، اکنون برای تولید همان میزان باید ۱۵ حلقه چاه حفر شود.

شکی نیست که درشرایط فعلی،کمتر از ۳۰ درصد از منابع موجود نفت و گاز را می‌‌توان با تکنولوژی‌های موجود حفاری کشور برداشت کرد.

به نظر می‌‌رسد برای افزایش درتولید و راندمان وکسب سود به جای زیان‌دهی، چاره‌ای جز تزریق سرمایه جدید و تجهیز به دانش روز در صنعت حفاری وجود ندارد؛ صنعتی که با همه مشکلات از پیش گفته، گرفتار ریسک‌هایی چون نوسانات نرخ ارز، ریسک نقدینگی، ریسک‌های اعتباری و ریسک عدم تنوع کارفرمایان هم هست.

گروه استخراج نفت در شرایط فعلی، از جمله سهم‌های مورد توجه بازار بوده و سهامداران این گروه انتظار سودی به مراتب بیشتر را دارند.

باید دید صنعت حفاری می‌تواند از سد موانع عبور کرده و جذابیت بیشتری را برای سهامداران خود ایجاد کند یا خیر؟