کاربردهای فعلی هوش مصنوعی در بانک‌های مرکزی و نظام بانکی چیست؟

عضو هیات‌عامل بانک مرکزی تصریح کرد: تحول دیجیتال فرصتی استثنایی برای بازتعریف و بهبود وظایف بانک مرکزی ایجاد می‌کند. نتایج حاصل از وقوع مراحل مختلف انقلاب‌های صنعتی اخیر در قالب فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین، داده‌های بزرگ و بانکداری باز می‌توانند ابزارهایی قدرتمند برای افزایش کارایی سیاست‌گذاری‌های پولی، بهبود نظارت بانکی و ارتقای کیفیت نظام‌های پرداخت فراهم کنند. در عین حال، این تغییرات چالش‌های متعددی مانند نیاز به بازنگری در قوانین، توسعه زیرساخت‌های فناوری، و مدیریت ریسک‌های امنیتی و سایبری را نیز به همراه دارند.

وی گفت: در نهادهای حاکمیتی مانند بانک مرکزی، تحول دیجیتال به معنای استفاده از فناوری برای تقویت سیاست‌گذاری‌های پولی، نظارت مؤثرتر بر نظام بانکی و بهبود کیفیت نظام‌های پرداخت است. بانک مرکزی، به‌عنوان نهادی سیاست‌گذار، باید با تدوین و اجرای نقشه راه تحول دیجیتال، نه‌تنها وظایف سنتی خود را با الزامات دنیای دیجیتال تطبیق دهد، بلکه نقش رهبری را در تسریع این تحول بر عهده گیرد.

تحول دیجیتال در نظام بانکداری ایران

معاون توسعه‌ مدیریت و منابع بانک مرکزی یکی از خصوصیت‌‌های اصلی تحول دیجیتال پذیرش فناوری‌های جدید و ایجاد فضای استفاده از این نوع فناوری‌ها در فضای کسب‌وکار سازمان‌ها و شرکت‌ها دانست و گفت: این امر در سایه آشنایی و توانمندسازی کارکنان، ایجاد نهادهای قانونی و سازمانی و پذیرش جامعه هدف کسب‌وکارهای موجود خواهد بود. یکی از این فناوری‌های جدید اقسام مختلف هوش مصنوعی است که علاوه بر تاثیر مستقیم بر فضای مالی و بانکی کشورها، حوزه‌های مختلف کسب‌وکار بانک‌های مرکزی را تحت تاثیر قرار داده است.

اشرفی افزود: بر اساس برآوردها میانگین هزینه‌های صرفه‌جویی شده توسط بانک‌ها به‌دلیل پیاده‌سازی هوش‌مصنوعی تا سال ۲۰۲۳ حدود ۴۴۷ میلیارد دلار بوده است. بنابر این ابزارهای مبتنی بر هوش‌مصنوعی می‌توانند توسط بانک‌ها برای پردازش داده‌های گسترده و حمایت از تصمیم‌گیری استفاده شوند و تجربه مشتری را بهبود بخشند. از دیگر مزایای هوش‌مصنوعی در بانک‌ها می‌توان به بهبود تجربه مشتری، تعامل دیجیتال با مشتریان، دسترسی به عملیات پشت‌صحنه، ارتقای ارائه محصولات، تضمین انطباق، تقویت تلاش‌های بازاریابی و تقویت مدیریت ریسک اشاره کرد.

کاربردهای فعلی هوش مصنوعی در بانک‌های مرکزی و نظام بانکی

عضو هیات‌عامل پذیرش و استفاده از فناوری‌های جدید مانند هوش مصنوعی را لازمه تحول دیجیتال برشمرد و گفت: در بانک‌های مرکزی، به کارگیری روش‌های مختلف هوش مصنوعی را می‌توان به چهار بخش کلی جمع‌آوری اطلاعات و تدوین آمار؛ تحلیل‌های اقتصاد کلان و مالی برای حمایت از سیاست‌های پولی؛  نظارت بر سیستم‌های پرداخت و  نظارت و حفظ ثبات مالی تقسیم بندی کرد.

معاون توسعه‌ مدیریت و منابع بانک مرکزی با اشاره به رشد فزاینده تحول بانکداری با هوش مصنوعی، گفت: این فناوری توانایی‌های جدیدی مانند خودکارسازی فرآیندها، تحلیل داده‌های پیچیده، ارائه خدمات شخصی‌سازی‌شده و افزایش امنیت سایبری را به بانک‌ها ارائه می‌دهد. با پیشروی صنعت به سمت دیجیتالی‌سازی، هوش مصنوعی مولد به یکی از مهم‌ترین ابزارها برای رقابت‌پذیری در این بازار تبدیل شده است. در یک محیط بانکداری پویا، بانک‌ها به دنبال متمایز کردن خود و کسب مزیت رقابتی هستند. هوش مصنوعی مولد بخش بانکداری را متحول می‌کند و راه‌حل‌های نوآورانه‌ای ارائه می‌دهد که کارایی را بهینه می‌کند، امنیت و رضایت مشتری را افزایش می دهد.

وی گفت: هوش مصنوعی مولد دیگر مفهومی آینده‌نگر برای بانک‌ها نیست بلکه امروزه به صورت یک ابزار عملی است که نتایج ملموس را به ارمغان می‌آورد. با این حال، در کنار این مزایا، خطرات امنیت سایبری قابل توجهی نیز وجود دارد که باید برای محافظت از اطلاعات مالی حساس و حفظ اعتماد به موسسات بانکی مدیریت شوند. 

چالش‌ها و ریسک‌های هوش مصنوعی مولد

اشرفی در خصوص ریسک های بهره گیری از هوش مصنوعی در بانکداری گفت: نمی‌توان انکار کرد که هوش مصنوعی مولد برای بانک‌ها و موسسات اعتباری مفید باشد. با این حال، صنعت بانکداری باید به نگرانی‌های خاص رسیدگی کند و برای موارد استفاده مالی از طریق هوش مصنوعی مولد با احتیاط برخورد کند. پیچیدگی روزافزون و فراوانی تهدیدات سایبری، همراه با ظهور ابزارهای هوش مصنوعی مولد، خطرات و چالش‌های جدیدی را به چارچوب‌های امنیت سایبری مقامات نظارتی وارد می‌کند. برخی از انواع چالش‌هایی که نظام‌های پولی کشورها می‌بایست برای آن چاره‌اندیشی کنند، شامل حریم خصوصی داده‌ها، عدم شفافیت مدل‌ها، تعصب و تبعیض، اختلال در خدمات، کیفیت داده‌های مورد استفاده، عدم انطباق با قوانین و شکاف منابع انسانی مورد نیاز از چالش‌هایی است که صنعت بانکداری با آن مواجه است.

عضو هیات عامل بانک مرکزی خاطر نشان کرد: این فناوری به بانک‌ها امکان می‌دهد تا رقابت‌پذیری خود را حفظ کرده و خدمات خود را با نیازهای مشتریان در دنیای دیجیتال همگام سازند. با مدیریت ریسک‌ها و استفاده بهینه از مزایا، بانک‌ها می‌توانند آینده‌ای پایدار و نوآورانه ایجاد کنند که بر اساس امنیت، کارایی و مشتری‌محوری باشد.

معاون توسعه‌ مدیریت و منابع بانک مرکزی گفت: حصول نتایج هوش مصنوعی مولد نه تنها بانکداری را کارآمدتر و ایمن‌تر می‌کند، بلکه تجربه‌ای شخصی‌تر و رضایت‌بخش‌تر برای مشتریان فراهم می‌آورد. در این بین، ماموریت ذاتی بانک‌های مرکزی به عنوان ناظرین نظام پولی، تضمین سلامت بازیگران و صیانت از حقوق ذی ‌نفعان خواهد بود. 

وی تصریح کرد: استفاده از ابزارهای جدید مبتنی بر فناوری به خودی خود منعی را از طرف نهادهای ناظر به دنبال نخواهد داشت؛ لیکن مخاطرات ناشی از توسعه مقیاس استفاده از فناوری و بروز موارد ناشی از عدم تقارن اطلاعات میان کاربران و ارائه‌دهندگان خدمات از جمله خطوط قرمزهای بانک مرکزی است.

اشرفی موضوع امنیت داده‌ها و شبکه را در کلیه فناوری‌های مبتنی بر شبکه به عنوان یک اصل بنیادی مبنای عمل دانست و گفت: بی اعتمادی ناشی از اهمال و قصور در این زمینه‌ها می‌تواند حسن شهرت نهادهای فعال اعم از نهاد ناظر و بانک عامل را به شدت تحت تاثیر قرار داده و نسبت به ذات فناوری نیز بدبینی ایجاد کند. 

مقام مسئول در پایان یادآور شد: تمهید نهادهای قانونی از جمله قوانین و مقررات لازم برای رسیدگی و نهادهای رسیدگی کننده به شکایات و ملاحظات و اطلاع‌رسانی مناسب در خصوص چگونگی عملکرد ابزارهای مبتنی بر فناوری و مخاطرات پیرامونی آن می‌تواند تاحد زیادی فضا را بهبود دهد.