دورخیز برای جبران ناترازی گازی زمستان امسال

چابک آنلاین، مجیدمیرزاحیدری، ناترازی گاز در زمستان را می‌توان پیوست سال‌های اخیر صنعت نفت و گاز کشور دانست که به‌دلیل فاصله بین تولید و مصرف گاز، به وجود آمده و همچنان این روند، ادامه دارد.

در یک تصویر کلی، ازافت شدید سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز و رشد جدی مصرف به‌عنوان دو طرف مهم بستر ناترازی گاز یاد می‌شود که در پیوند هریک ازاین موارد، دلایل زیادی هم نهفته است.

میزان تولید روزانه گاز، اکنون حدود ۸۵۰ میلیون مترمکعب و میزان مصرف روزانه بخش خانگی نیز در مرز 565 میلیون مترمکعب قرار دارد.

بیم آن می‌رود که با ادامه ورود جبهه هوای سرد و سامانه‌های بارشی به کشور، میزان مصرف به محدوده 670 تا 700 میلیون متر مکعب در روز هم برسد.

درحال حاضر 17 درصد گازتولیدی کشوردر صنایع عمده، 30 درصد در نیروگاه‌ها و 44 درصد هم در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود.

گفته می‌شود که رشد سالانه مصرف گاز در کشور در زمینه مصارف خانگی ۶ درصد، بخش‌های عمده ۵ درصد و در بخش نیروگاهی هم ۴ درصد بوده است.

همین استمرار در رشد سالانه، شدت مصرف انرژی درکشور را نسبت به مصرف جهانی بیش از دو برابر کرده است.

برکنار از پرداختن بیشتربه داستان مصرف گاز، آیا مقصر اصلی ناترازی گاز فقط مصرف زیاد در جامعه است؟

واقعیت این است که عوامل تأثیرگذار در دو بخش تولید و مصرف بر بروز ناترازی گاز تأثیرجدی داشته است.

چاه‌های نفت و گازایران، اکنون در نیمه دوم عمر خود قرار دارند که همین امراز میزان تولیدات چاه‌ها و مخازن تا حد زیادی کاسته است.

ازجمله میادین قدیمی که نیازمند سرمایه‌گذاری جدی بوده می‌توان به میادین اهواز، گچساران، مارون، آغاجاری، رگ سفید و پارسی اشاره داشت.

براساس برنامه ششم توسعه اقتصادی، ضریب بازیافت مخازن کشور باید از ۲۸.۵۷ درصد در سال ۱۳۹۵ به ۲۹.۵۷ درصد در انتهای برنامه ششم می‌رسید.

هرچند که این رقم نه تنها محقق نشد بلکه ۴ درصد هم افت کرد.

یکی ازمهم‌ترین دلایل بروز چنین پدیده‌ای، عدم سرمایه‌گذاری مناسب در زمینه افزایش برداشت از مخازن در سال‌های قبل بوده است.

ناگفته نماند که میانگین ضریب برداشت از چاه‌های نفت و گاز دنیا 35 درصد بوده درحالی که این رقم در ایران 23.4 درصد است.

همین شکاف 11 درصدی، بیانگر یکی از دلایل مهم بین افت تولید گاز و نفت در سال‌های اخیر بوده است.

محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران گفته که شرکت متبوع او در بیش از یک سال عمر دولت سیزدهم موفق شده تا برنامه ظرفیت تولید گاز را به اندازه همان یکسال محقق کند، اما برنامه این است که ظرفیت تولید گاز کشور تا سال ۱۴۰۸ روزانه ۵۰۰ میلیون مترمکعب افزایش یابد.

بدیهی است که تحقق افزایش تولید تا این میزان البته، نیازمند سرمایه‌گذاری 80 میلیارد دلاری در حوزه گاز است.

از گاز، به‌عنوان پاشنه آشیل تأمین انرژی کشور یاد می‌شود، به نحوی که درحال حاضر بیش از ۷۰ درصد انرژی به‌ وسیله گاز تأمین می‌شود.

میدان گازی پارس جنوبی، اکنون مأموریت تأمین ۷۵ درصد تولید گاز خام کشور را برعهده دارد.

تأمین گاز نزدیک به 25 درصد دیگر هم ازمیادین مستقل گازی صورت می‌گیرد.

به نظر می‌رسد که با وجود افزایش 25 میلیون مترمکعبی تولید گاز در سال گذشته، اما این احتمال وجود دارد که افزایش مصرف گاز، میزان ناترازی در زمستان سال‌جاری را به محدوده ۲۳۰ میلیون مترمکعب در روز هم برساند.

جواد اوجی، وزیرنفت، با اشاره به میزان ناترازی روزانه گاز در کشور، ازعدم سرمایه ‌گذاری مناسب برای توسعه ظرفیت گاز در کشورانتقاد کرده و گفته است که مطابق تکلیف قانونی برنامه ششم، باید سطح تولید گاز به روزانه یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب می‌رسید، اما به‌دلیل سرمایه‌گذاری‌های انجام‌‌نشده در سال‌های اخیر بیشینه این رقم به ۸۴۰ میلیون مترمکعب رسیده است.

گفته می‌شود که دولت گذشته در سه سال پایانی عملکرد خود فقط ۴۷۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه صنعت نفت جذب کرده است.

در ۸ سال دولت گذشته مجموع سرمایه‌گذاری خارجی درصنعت نفت و گاز در قالب بیع متقابل ۵.۵ میلیارد دلار بوده است.

علاوه بر این، در سال ۱۳۹۹ دولت گذشته فقط توانست ۳۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت و گاز در قالب بیع‌ متقابل جذب کند که سقوط فاحشی در این زمینه محسوب می‌شود.

به طور معمول، از تعطیلی کارخانه‌ها، بیکاری، افت تولید و صادرات و ارزآوری، به‌عنوان نتایج ناترازی گاز یاد می‌شود.

اتفاقی که یکی ازدستاوردهای عدم سرمایه‌گذاری مناسب در صنعت نفت و گاز در سال‌های دولت تدبیر و امید بوده است.

از نظر کارشناسان، با توجه به مختصات فعلی صنعت نفت، جبران ناترازی گاز، نیازمند افزایش سرمایه‌گذاری در توسعه صنعت گاز از یک‌طرف و مدیریت مصرف از جهت دیگر است.

در مدیریت مصرف، می‌توان با اتخاذ تدابیری دربخش مصرف خانگی وسازمانی، افزایش بازدهی در بخش نیروگاهی را نیزاجرایی کرد که یکی ازاین موارد، واقعی‌سازی هزینه مصرف گاز افراد و سازمان‌های پرمصرف و بی‌توجه به تعرفه‌ها و هشدارهای سازمان‌های ذیربط است.

بخشی ازمصرف‌کنندگانی که با وجود سردی هوا، همچنان برمصرف خارج ازالگوی مصرف خود پا فشاری می‌کنند.

در زمینه سرمایه‌گذاری نیز وزارت نفت عزم خود را جزم کرده تا هرچه سریعتر، عقب‌ماندگی معنادار در سرمایه‌گذاری صنعت نفت را جبران سازد.

هرچند که دولت سیزدهم با موانع مهمی در صنعت نفت و گاز مواجه بوده که ازدولت قبلی به ارث رسیده است.

با این حال، وزیر نفت گفته که سرمایه‌گذاری در صنعت نفت از نان شب هم واجب‌‌تر است و افزوده که معطل مذاکرات وین نمی‌مانیم و وزارت نفت با استفاده از ظرفیت‌های داخلی و خارجی کشورهای دوست وهمسو در یکسال اخیر ۱۰۰ میلیارد دلار قرارداد و تفاهمنامه در صنعت نفت امضا کرده که اجرای آنها امنیت انرژی کشور را تضمین می‌کند.