مسیر بیمارستان‌ها باید تغییر کند/ مهمترین چالش های سلامت
نخستین همایش بین‌المللی پوشش همگانی سلامت خانواده و نظام ارجاع، با برگزاری چند پنل تخصصی با موضوعات مختلف، در سالن اجلاس سران به کار خود پایان داد.
به گزارش چابک آنلاین به نقل از مهر، در دومین روز همایش بین المللی پوشش همگانی سلامت با برنامه سلامت خانواده و نظام ارجاع که با حضور نمایندگان ۱۷ کشور برگزار شد، در چند پنل تخصصی درباره موضوعاتی همچون برنامه سلامت نوزادان، فناوری‌های جدید و ارتقای روش های نظارت و ارزیابی برای بهبود کیفیت خدمات سلامت، تسریع در نتایج سلامت نوزادان، نقش تحول بخش بیمارستان در تقویت مراقبت های بهداشتی اولیه، همسوسازی نظام آموزش حرفه های بهداشتی مطابق با نیازهای مراقبت های بهداشتی اولیه مطالبی مطرح شد.
گاگان گوپتا نماینده UNICEF که درباره ادغام برنامه سلامت نوزادان در این کنگره سخنرانی می‌کرد، گفت: از تمامی همکاران بهداشتی سراسر دنیا و نیز سایر مسئولانی که برای افزایش سلامت مردم جهان به ما کمک می‌کند تشکر می‌کنم، دغدغه امروز این است که چگونه از مرگ و میرهای مادران باردار، نوزادان و کودکان پیشگیری کنیم.
وی وضعیت برخی کشورها در خاورمیانه و آفریقا را نامطلوب توصیف کرد و ادامه داد: ما در میانه دوره آزمایشی هستیم ضمن اینکه طی پنج سال گذشته، مداخلات بهداشتی ما در منطقه تغییرات کمی داشته است.
گاگان گوپتا تاکید کرد: یونیسف برای بقای کودکان و پوشش و دسترسی منصفانه همه مردم به خدمات بهداشتی و درمانی تلاش می‌کند.
نماینده UNICEF با بیان اینکه اگر می‌خواهیم جان و سلامت نوزاد را حفظ کنیم باید به بهداشت مادر هم توجه داشته باشیم، خاطرنشان کرد: باید درباره بهداشت مادر و کودک برنامه‌ریزی کنیم ضمن اینکه یکپارچه‌سازی ایده‌ها ضرورت دارد.
سالانه ۲۴ میلیون زن باردار در خانه زایمان می‌کنند
وی با اشاره به اینکه کسانی که در زمینه بهداشت در مجامع جهانی کار می‌کنند باید باهم متحد شوند، اضافه کرد: نیاز داریم که در حوزه بهداشت و درمان سرمایه گذاری کنیم، هنوز در جهان به صورت سالانه ۲۴ میلیون زن باردار در خانه زایمان می‌کنند، بدون این که فرد ماهری از آنها مراقبت کند.
نماینده UNICEF به یک میلیون و ۹۰۰ هزار استیل بورن (نوزاد مرده) در دنیا در سال اشاره کرد و افزود: متأسفانه روند کاهشی این مسئله بسیار کند است.
به گفته وی، دسترسی به اهداف ۲۰۳۰ در زمینه سلامت زنان باردار، در دوران بارداری و بعد از زایمان و تأمین سلامت نوزادان مستلزم برنامه ریزی و سرمایه گذاری بیشتر است.
گاگان گوپتا، اجرای طرح بهورزان را مهمترین واسطه در فرآیند ارائه خدمت سلامت و بهداشت دانست و افزود: مثال‌های خیلی خوبی در این زمینه موجود است، در هندوستان یک میلیون نفر بهورز داریم که خدمات مناسبی ارائه می‌دهند.
وی با اشاره به اینکه مهمترین موضوع در زایمان این است که ویزیت‌های خانگی از مادران باردار انجام می‌شود، اضافه کرد: باید مشاوره‌های درمانی بعد از زایمان و بسته‌های درمانی مقابله با عفونت‌های باکتریایی انجام و پیگیری شود.
عباس علیپور درباره ادغام فناوری‌های جدید و ارتقای روش‌های نظارت و ارزیابی برای بهبود کیفیت خدمات سلامت مواردی را مطرح کرد و افزود: بدون شک تکنولوژی کیفیت خدمات را ارتقا می‌دهد، یکی از مصادیقی که ما در تکنولوژی داریم بحث‌ای اچ آر (آزمایش با هدف شناسایی بیماری‌ها) است.
وی با بیان اینکه‌ای اچ آر منافع زیادی دارد که یکی از آنها ذخیره سازی و به اشتراک گذاری اطلاعات مربوط به بیماران است، گفت: این روش می‌تواند خطاهای پزشکی را کاهش دهد.
علیپور با بیان اینکه موارد یکی دیگر از موارد مطرح در ای اچ آر ساده کردن روش‌های ارائه خدمت در سلامت برای متولیان این حوزه است، ادامه داد: شناسایی بیماری‌ها و عوامل خطر ضرورت دارد و این حوزه صرفاً متوجه دولت‌ها نیست بلکه این موضوع باید به صورت فردی و خانوادگی نیز دنبال شود.
وی به سایر کاربردهای‌ای اچ آر اشاره کرد و گفت: به طور مثال به افرادی که در مناطق دور دست هستند با کمک این سیستم می‌توان خدمت به موقع و با کیفیت ارائه داد، این سیستم ریسک فاکتورها را به مراتب ساده‌تر شناسایی می‌کند، تصور کنید اگر فردی به مراکز درمانی و بهداشتی ما مراجعه کند چنانچه با کمک سیستم پیگیری و یا همان پرونده سلامت متوجه شویم به صورت ژنتیکی، بیماری در خانواده شایع است سناریوی درمان متفاوت خواهد شد، نکته اینجاست که اگر مشخص شود بین اهالی روستا و یا منطقه‌ای که فرد در آن زندگی می‌کند نیز مشکلاتی وجود دارد اساساً عوامل پیشگیری و درمان تغییر خواهد کرد.
شرلی مارک پرابو نماینده UNICEF نیز در پنلی با موضوع تسریع در نتایج سلامت نوزادان اظهار کرد: برخی مناطق خاورمیانه و شمال آفریقا به اهداف کاهش مرگ و میرهای پس از بارداری دست نیافته‌اند.
وی با بیان اینکه در واقع در سال ۲۰۲۱ ۱۷ هزار مرگ و میر داشتیم و این آمار نشان می‌دهد که فعالیت‌های یونیسف به اهداف خود نرسیده اضافه کرد: هدف جهانی ۱۲ مرگ و میر در ۱۰۰۰ بوده است.
مارک پرابو ادامه داد: می‌خواهیم راهکارهای احتمالی در این باره پیدا کنیم تا بتوانیم به اهداف ۲۰۳۰ برسیم، باید بررسی کنیم طی سالی که گذشته چرا سیاست‌های کشورها منجر به بهبود شرایط زنان باردار و نوزادان نشده است، حتی در شمال آفریقا پسرفت هم داشته‌ایم.
نماینده یونیسف خاطرنشان کرد: به زودی ما در یونیسف ارزیابی‌های خود را در این زمینه ادامه خواهیم داد؛ در هشت کشور از جیبوتی گرفته تا سوریه و لبنان، این موضوع را بررسی کرده ایم و بررسی‌های اولیه نشان می‌دهد که در این کشورها دچار بحران‌های انسانی هستیم.
وی با اشاره به اینکه شاخص‌های سلامت مادر و نوزاد در ایران به صورت چشمگیری ارتقا داشته عنوان کرد: ایران می‌تواند به عنوان الگویی موفق، فرصت مناسبی برای استفاده از تجربیات به سایر کشورها ارائه دهد.
مارک پرابو اضافه کرد: علاقه‌مند هستیم بدانیم، آیا ایران می‌خواهد بخشی از ارزیابی ما باشد و تجربیات علمی خود را با سایر کشورها به اشتراک بگذارد یا خیر؛ در این زمینه مشتاق همکاری دفتر خودمان با نهادها و مقامات بهداشتی درمانی ایرانی هستیم.
حمید رواقی نماینده WHO با موضوع نقش تحول بخش بیمارستان در تقویت PHC (مراقبت‌های بهداشتی اولیه) سخنرانی کرد و گفت: درباره بیمارستان تعریف‌های متعددی می‌شود، اما با تعریف WHO بیمارستان مکانی است که باید ۲۴ ساعته خدمات سرپایی و بستری انجام دهد.
لزوم تغییر مسیر بیمارستان‌ها
وی با اشاره به اینکه بیمارستان نقش متفاوتی هم برای سایر اجزای نظام سلامت دارد، ادامه داد: به نظر می‌رسد تعریف بیمارستان را باید تغییر داد به این شکل که در بیمارستان‌ها از سوی درمان بیماری باید به سمت رفع نیازهای سلامت مردم حرکت کنیم.
گوهر واجید نیز در پنلی با موضوع همسوسازی نظام آموزش حرفه‌های بهداشتی مطابق با نیازهای PHC گفت: اگر به عملکرد پزشکی که مشکل بیماری را حل می‌کند توجه کنید، می‌بینید که تمامی عناصر بهداشت و سلامت و سایر کارکنان باید با او همکاری کنند و او باید نقش یک رهبر را در این زمینه ایفا کند.
وی اضافه کرد: در مباحث سلامت باید آموزش‌ها مبتنی بر آموزش‌های کاربردی باشد، در ایران این کار انجام شده است.
به گفته گوهر، در واقع از پیشینیه‌های تحقیقات می‌شود فهمید که ایران این کار را به خوبی انجام داده و آموزش‌ها برای کادر بهداشت و درمان خیلی واقع گرانه بوده است؛ ضمن اینکه یافته‌ها بیانگر این است که بسیاری از چالش‌های آموزش مامایی در زمینه بافت اجتماعی و فرهنگی و فرهنگ مادرانه قابل توجیه است.
ضرورت اصلاحات آموزشی برای دستیابی به عدالت درمان
وی با اشاره به اینکه تبعیض علیه بیماران یکی از چالش‌هایی است که در برخی مطالعات به آن دست یافته ایم تاکید کرد: ما به اصلاحات آموزشی در سراسر دنیا برای دسترسی به عدالت در درمان نیاز داریم.
حامد مصلحی نیز در این پنل با موضوع تجربه‌های برنامه‌های سلامت روان اجتماعی در جمهوری اسلامی و نقش آن سخنرانی کرد و گفت: بدون تردید عواملی اجتماعی مثل عدم امنیت، فقر و تبعیض اجتماعی از جمله عوامل مؤثر بر سلامت است چرا که بدون آن نمی‌توان به سلامت عمومی فکر کرد.
وی به تأثیر شاخص‌های حوزه بهداشت بر سلامت عمومی اشاره کرد و گفت: فقر در ارتباط مستقیم با شاخص‌های سلامت است، در ایران تأثیرگذاری کلان توسط شورای عالی امنیت و غذا انجام می‌شود و این ساختار مهمی است اما برای ما که در واحد اجرایی هستیم و با مردم مستقیماً در ارتباط هستیم تأثیر این عوامل بر شاخص سلامت به خوبی قابل لمس است.
مصلحی در ادامه با بیان اینکه دستاوردها سلامت محور ایران مورد تقدیر سازمان بهداشت جهانی قرار گرفته خاطرنشان کرد: در چهار سال گذشته مراکزی را به صورت آزمایشی راه اندازی کرده ایم و اثربخشی آن در سطح آزمایشی سنجیده شده، در این مراکز مهمترین محورهای نیازمند مداخله موضوعات مربوط به اصلاح سبک زندگی، اختلالات روانشناختی و تغذیه است که نیاز به آموزش با هدف ارتقای سطح سلامت دارد.
وی با اشاره به نیازهای مختلف افراد آسیب دیده گفت: به عنوان مثال فردی که همسرش زندانی است به صرف آموزش رایگان مشکلش برطرف نمی‌شود، این افراد مشکلات زیادی دارند که با کمک مددکاران، دولت‌ها و در بخشی مشارکت‌های مردمی، تا حدودی این مشکلات مرتفع و یا تسهیل می‌شود.
مصلحی با بیان اینکه برای رفع مشکلات و برقراری عدالت در سلامت باید اراده تحولی وجود داشته باشد تاکید کرد: این اراده از بالاترین سطح سیاسی تا پایین‌ترین سطح باید باشد تا این برنامه‌ها امکان عملیاتی شدن داشته باشند.
حفاظت مالی از شهروندان در دستور کار نظام سلامت قرار گیرد
اردشیر خسروی نیز درباره حاکمیت نظام سلامت و حاکمیت در پی اچ سی گفت: نظام سلامت باید حفاظت مالی لازم را از شهروندان در دستور کار داشته باشد، بنابراین نظام‌های سلامت باید عدالت محور باشند.
وی با بیان اینکه در نظام سلامت باید به دنبال چارچوب استراتژیکی در راستای سیاستگذاری باشیم، اضافه کرد: این چارچوب باید نظارت مناسبی داشته باشد و همکاری بین بخشی و هماهنگی‌های لازم را به شکل مناسب داشته باشد و قوانین و مقررات مناسبی برقرار کند.
به گفته خسروی، باید پاسخگوی مردم باشیم برای این کار نیاز به برنامه‌های مدون و مدیریت کارآمد داریم.
وی، مشارکت مردم در نظام سلامت را ضروری عنوان کرد و تاکید کرد: نمی‌توان بدون مشارکت مردمی، برنامه سلامت خانواده را به اهدافش برسانیم.
خسروی، به‌روزرسانی قوانین و مقررات، استفاده از کلان داده‌ها، مسئولیت پذیری اجتماعی و عدالت محور را راهکار مؤثری برای پیشبرد اهداف نظام سلامت دانست و گفت: بدون این فاکتورها نمی‌توان حاکمیت مناسبی در نظام سلامت داشته باشد.
حسین ملک افضلی مدیر پیشکسوت شبکه بهداشت کشور و مدیر پنل رویکردهای کل‌نگر در راستای تقویت کنش جامعه در نظام سلامت پایدار و مؤثر گفت: شاخص امید به زندگی به دلیل رشد تکنولوژی افزایش یافته است، اما تکنولوژی همه چیز نیست تکنولوژی را باید مدیریت کرد.
وی افزود: هدف ما فراهم کردن خدماتی برای مردم با اولویت پیشگیری و مراقبت است.
ملک افضلی خطاب به مسئولان حوزه سلامت گفت: تکنولوژی خوب است اما در بازار تکنولوژی گیر نیفتید باید در وزارت بهداشت ساختاری باشد که تکنولوژی‌ها را ارزیابی کند تا از آنها به درستی استفاده شود.
وی خواستار ایجاد مکانیزمی با هدف مشارکت بیشتر مردم در نظام سلامت شد و گفت: اگر با کمک مردم تحقیقات پژوهشی و میدانی انجام دهیم قطعاً خروجی‌ها به‌نفع مردم است.
انطباق پذیری؛ رمز تاب‌آوری
نسرین کشاورز عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در این نشست گفت: یکی از موضوعاتی که مورد تحلیل قرار گرفته این است که ۶۵ میلیون سال پیش نسل دایناسورها منقرض شدند، اما مورچه‌ها به بقای خود ادامه دادند؛ چگونه است که این قدر تاب‌آوری متفاوت است.
وی گفت: نظریه قوی سیاه می‌گوید همه قوها سفید هستند ولی قوهای مشکی دیده شده‌اند، از این پدیده قوی سیاه این نتیجه را برداشت می‌کنیم که ممکن است با اتفاقی روبه رو شویم که مورد انتظار نیست به بیان ساده‌تر پاندمی کوید ۱۹ برای ما قوی سیاه بود.
این استاد دانشگاه گفت: زیست‌شناسان سال‌ها تلاش کردند که دلیل بقای مورچه‌ها را بفهمند یکی از کلیدهای بقای مورچه‌ها انطباق پذیری و همکاری میان آنها بوده است به همین دلیل است که با تلاش توانستند بین محیط و شرایط انطباق ایجاد کنند، در کلنی‌های مورچه‌ها قوانینی وجود دارد مثلاً یکی این است که اگر مورچه‌ای موجود بزرگ‌تری را ببیند باید از آن اجتناب کند. ما در کلنی‌های مورچه‌ها رهبری را می‌بینیم.
کشاورز در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در بیماری‌های مزمن و غیرواگیر نیازمند اصول و اهداف و قوانین متفاوت هستیم، به جای این که برنامه کامل علمی داشته باشیم باید تنوع را در نظر بگیریم و به همین شکل در منابع انسانی جنسیت، دانش تخصصی همه را مد نظر قرار دهیم.
به گفته وی، موضوع بعدی مهندسی شبکه‌های تعاملی است؛ باید ببینیم چه کسی با چه کسی در ارتباط باشد و در عین حال باید از خود مختاری و استقلال هر کدام از این‌ها اطمینان داشته باشیم؛ در ایران استان‌ها باید اختیار و استقلال بیشتری داشته باشند تا با توجه به شرایط خودشان قوانین مربوط به سلامت را راهبری کنند
سمر القکی نیز در پنل تخصصی به "شهر سلام به عنوان بستری برای مشارکت اجتماعی تجربیات بین المللی" اشاره کرد و گفت: ما می‌خواهیم محیط زندگی مردم را بهبود ببخشیم و ما معمولاً برای این کار به مشارکت میان بخشی و مردمی نیاز داریم برنامه شهر سالم شامل تعهد قوی برای نوآوری‌ها و سازماندهی و فعال کردن همه مردم برای شناسایی همه عوامل اجتماعی سلامت است.
وی با بیان اینکه در سطح شهرها گام اول برای اجرای طرح شهر سالم پلتفرمی چند بخشی است، تاکید کرد: باید زمینه مشارکت مردم در بخش‌های مختلف و محیطی فراهم شود تا جامعه توانمند شده و تصمیمات بهتری اتخاذ شود.
وی با اینکه ۱۵۰ شهر در ایران به عنوان شهر سالم انتخاب شده‌اند، گفت: هفت شهر نیز منتظر تأیید نهایی برای دریافت شاخص‌های شهر سالم هستند.
دیبا راجان نیز در این پنل تخصصی درباره "پاسخگویی و مسئولیت اجتماعی و مشارکت جامعه در PHC " گفت: باید به تجربیات توجه کنیم و ضمن به اشتراک گذاشتن تجربیات، تلاش کنیم تا وضعیت نظام سلامت بهبود پیدا کند.
وی گفت: آنچه که مهم است و همه توافق داریم این است که یادمان باشد بخش مهمتری از مراقبت‌ها نیاز به مشارکت اکثریت مردم دارد، لازم است ضمن توجه به اولویت‌های جامعه و مردم، ساز و کارهایی تدوین کنیم که افراد بتوانند نیازهایشان را تأمین کنند.
به گفته وی، این سیستم کمک می‌کند تا بر اساس مطالعاتی که انجام شده تاب‌آوری را افزایش دهیم و کاری کنیم که جوامع ما در زمان‌های بحرانی همراه ما باشند.
راجان ادامه داد: تجارب زیادی هست که می‌توانیم از آنها استفاده کنیم تا فضا برای مشارکت مردمی فراهم شود، متولیان حوزه سلامت باید صداهای اقشار مختلف جامعه را بشنوند، گاهی مطالبات مردم شنیده نمی‌شود باید گوش شنوا و چشم بینا داشته باشیم تا شاخص‌های سلامت ارتقا یابد.
فرشید رضایی مدیر دفتر آموزش و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، نیز در یکی از پنل‌های اختصاصی این همایش با بیان اینکه بعد از بحران کرونا دنیا تغییرات شگرفی را در حوزه‌های سلامت، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی تجربه کرد گفت: کمک به ریشه‌کنی این پاندمی در ایران صرفاً به بیمارستان‌ها، مراکز بهداشتی و درمانی و سیاست‌های پیشگیرانه منتهی نشد بلکه ساختار فرهنگی ایران با پیشینه کمک به همنوع در خاتمه داد به این بحران اثر گذار بود.
وی با اشاره به اینکه موضوع سلامت به نحوه زندگی، تغذیه، ورزش و خواب کافی گره خورده افزود: سلامت خلق‌شدنی است، مسئله سلامت مستقیماً به مردم و سیاست‌هایی کشورها مرتبط است.
رضایی از آغاز برنامه‌های کاربردی با محوریت افزایش سلامت توسط وزارت بهداشت ایران خبر داد و تاکید کرد: تجربه مشارکت اجتماعی و اجرای برنامه‌هایی با هدف ارتقای سلامت جامعه در کشور ما تجربه جدیدی نیست، اما کماکان اصلاحات و تقویت زیرساخت‌ها در دستور کار است.
علی اکبر سیاری عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز در این همایش، ضرورت استفاده از دانش و علم پزشکی توسط دانش‌آموختگان را مورد تاکید قرار داد و گفت: عنوان پزشک به کسی اطلاق می‌شود که برای کمک به همنوع از دانش و آموخته‌های خود فارغ از هر نژاد و جنسیتی بهره ببرد.
وی یادآوری کرد: علم پزشکی زمانی ارزش و کفایت لازم را دارد که بتواند دردی از مردم دوا کند.
به گفته سیاری، دانشمندان، متولیان و بزرگان حوزه سلامت و هر کسی که دانش معتبری در علم پزشکی دارد می‌تواند باعث افزایش آگاهی مردم نسبت به سلامت شود.
کامران باقری لنکرانی عضو پنل سلامت خانواده و مشارکت در جامعه نیز با اشاره به اینکه مشارکت مردمی با نگاه متعصبانه و از بالا به پایین محقق نخواهد شد، اظهار کرد: مسئولان باید گوش شنوای مطالبات مردم جامعه خصوصاً مردم مناطق محروم باشند.
وی، بسترسازی برای ایجاد مشارکت حداکثری اجتماعی را راهکار مؤثری برای افزایش مشارکت مردمی عنوان کرد.
لنکرانی اضافه کرد: بدون شک برنامه‌هایی که به ارتقای سواد و سیستم سلامت کمک نمی‌کند و صرفاً جنبه تشریفاتی دارد، مشارکت اجتماعی را به حداقل می‌رساند.
حسین قناعتی رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در پنل تخصصی برنامه سلامت خانواده و سلامت الکترونیک با اشاره به اینکه سال آینده تمرکز بر استفاده از فناوری‌های نوین در دستور کار این دانشگاه است، خاطرنشان کرد: چشم انداز سال ۱۴۰۳ در دانشگاه علوم پزشکی تهران، پیشرفت و سرمایه‌گذاری مداوم و پایش در حوزه آی تی است، راه‌اندازی پکس، سامانه سمفاد و سامانه چند منظوره نظرسنجی از جمله این موارد است.
وی افزود: دستیابی به نظام حاکمیت فناوری اطلاعات، نظام ادغام یافته خدمات مبتنی بر فناوری اطلاعات و تسهیل نقش آفرینی بازیگران حوزه فناوری خصوصاً در دانشگاه‌های علوم پزشکی ضرورت دارد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران در ادامه درباره "سامانه‌های آموزشی و پژوهشی و سیستم‌های مالی توضیحاتی داد و اظهار امیدواری کرد که بتوانیم ریل گذاری‌ها را به گونه‌ای انجام دهیم که دانشگاه علوم پزشکی تهران تبدیل به دانشگاهی فناور محور تبدل شود.
وی ضمن تشریح نحوه کارکرد سامانه‌های این دانشگاه توضیح داد: به طور مثال یکی از سامانه‌های این دانشگاه با هدف کاهش بروکراسی اداری (حذف امورات جاری کاغذی) و تسهیل فعالیت‌ها طراحی شده است.
قناعتی در خاتمه ضمن ترسیم چشم‌انداز فعالیت‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران در سال آینده گفت: در سال جدید جدی‌تر به حوزه استفاده از فناوری‌های نوین ورود خواهیم کرد، معتقدیم که این اقدامات هزینه نیست، بلکه سرمایه گذاری با هدف ارائه خدمات باکیفیت‌تر به مردم است.
