تأمین ۴۵ درصد منابع آب ایران با جنگل های زاگرس

به گزارش چابک آنلاین  به نقل از  تسنیم، «پرونده معجزه آبخیزداری»؛ جنگل های زاگرس بخش وسیعی از نوار غربی ایران را در برداشته و علیرغم تخریب زیاد و گسترده، حدود 5 و نیم هکتار آن باقی مانده است. طبق آمار 70 درصد از گونه‌های جنگلی زاگرس شامل بلوط‌ها می‌شود که در 12 استان کشور پراکنده شده است. این جنگل‌ها بر اساس مطالعات پالینولوژی (علمی که به مطالعه گرده های گیاهان دانه دار و هاگ های گیاهان با تولید مثل جنسی و دیگر عناصر می پردازد) در حدود 14 تا 15 هزار سال قبل با درختان پراکنده بلوط و بنه تشکیل شده است. بر اساس مطالعات انجام شده در جنگل‌های زاگرس 2 هزار و 372 گونه گیاهی شناسایی شده است. جنگل‌های متراکم و نیمه متراکم بلوط از پنج هزار سال پیش در زاگرس ایجاد شده و محل زیست 61 گونه پستاندار، 27 گونه ماهی، 167 گونه پرنده و 37 گونه خزنده است.

 تأمین 45 درصد منابع آب ایران با جنگل های زاگرس

جنگل های زاگرس نقش مهمی در پایداری محیط، کشاورزی و زندگی نیمی از جمعیت ایران ایفا می کند. دلیل این امر نقش کلیدی این جنگل ها در کنترل فرسایش، بیابانزایی، آلودگی هوا و معیشت ساکنین محلی است. از همه مهمتر حدود 45 درصد منابع آب ایران در این منطقه تأمین می شود. با این وجود وضعیت تخریب و تغییر کاربری این جنگل ها و پیامدهای آن رقت بار است. برای نمونه به دلیل تخریب جنگل در اراضی مارنی و حوزه های شهری ایلام، کوهدشت و بخش هایی از استان های کرمانشاه و خوزستان، بارندگی های بهار سال 1395 و 1398 موجب تلفات انسانی به همراه از بین رفتن میلیون ها تن خاک ارزشمند و نیز خسارات به اراضی کشاورزی و تاسیسات شهری و امکان مسکونی شد.

مقابله با ریزگرد و سیل، جنوب غرب کشور با احیای جنگل های زاگرس

بی شک بدون حفظ باقی مانده جنگل های زاگرس مهار پیامدهای ناشی از تغییرات اقلیمی از جمله سیل، فرسایش، رسوب و ریزگرد غیرممکن است و با روند فعلی تخریب این جنگل ها دامنه بیابانی شدن منطقه زاگرس گسترش خواهد یافت. دلیل این امر صرفا به محروم شدن از مزایای معمولی یک جنگل نیست، بلکه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی نیز باز می گردد.  گسترش طولی جنگل های زاگرس که عمود بر جهت غالب جریانات جوی است و نقش قابل توجهی در کنترل پدیده ریزگرد دارد. علاوه بر این، غالب جنگل های زاگرس بر روی سازندهای زمین شناسی مارنی با نسبت های زیاد رس و سیلت و کانی های حساس به انحلال و لغزش و در نتیجه توان بالای رسوب قرار دارند. به همین دلیل با نابودی این جنگل ها، ذرات رس و سیلت می تواند کانون ریزگرد و منشا سیل و رسوب باشد.

 تغییر کاربری؛ عامل مهم تخریب جنگل های زاگرس

تغییر کاربری و تبدیل جنگل ها به دیمزارها از بدترین اقدامات بشری در تغییر اکوسیستم و یکی از عوامل اصلی تخریب جنگل های زاگرس می باشد. بر اساس نتایج پژوهش های مختلف این روند موجب آسیب جدی به ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک جنگل می شود که در منطقه زاگرس به دلیل توسعه اراضی دیم کشاورزی نمود بیشتری دارد. توسعه اراضی دیم کشاورزی در منطقه زاگرس به بهای نابودی جنگل ها و مراتع میسر شده و به دلیل فراوانی تراکتور در محیط های روستایی به همراه فعالیت های غیرکشاورزی (شبکه های گاز، راه و معدن) و نیز خلا ایفای موثر نقش حفاظتی ادارات مسئول با شتاب بیشتری ادامه دارد.

حاصل این تخریب و تغییر کاربری در مرحله نخست فرسایش های سطحی، خندقی، تونلی و لغزشی و نهایتا سیل و کم آبی شدید به همراه تشکیل کانون های محلی ریزگرد است. شخم غلط و نادرست در نواحی زاگرس به شکل موازی شیب انجام می شود که موجب تولید رسوب، هدر رفت مواد غذایی خاک و آلودگی آب های سطحی می شود.

جنگل های زاگرس؛ اولویت طرح های آبخیزداری باشد

با توجه به اهمیت فراوان جنگل های زاگرس در تأمین آب و همچنین سیلخیز بودن حوزه آبخیز خلیج فارس و دریای عمان و تخریب گسترده این جنگل ها، انجام عملیات آبخیزداری و مدیریت جامع آب، هوا، پوشش گیاهی و خاک در این حوزه آبخیز از اهمیت فراوانی برخوردار است و باید این مسائل در اولویت واقع شود.