اکثر شرکت‌های بیمه با سیستم‌های حسابداری ابتدایی مشغول به کار هستند/ خیلی از عملیات روز دنیا در حسابرسی شرکت‌های بیمه انجام نمی شود

چابک‌آنلاین، زهرا نامداری، روش حسابداری شرکت‌های بیمه تفاوت بسیاری با نحوه حسابداری سایر شرکت‌ها دارد،ازسوی دیگر شرکت‌های بیمه ملزم به پرداخت خسارت بابت پوشش بیمه‌نامه‌های صادره هستند و این مساله اهمیت مدیریت نقدینگی شرکت‌های بیمه ای و ضرورت توجه به استانداردهای خاص حسابداری این شرکت‌ها را دوچندان کرده است.

درعین حال، گسترش صنایع و تبادلات اقتصادی شرکت‌های مختلف در دنیا باعث شده تا شرکت‌هایی که تمایل به فعالیت‌های فراملیتی دارند از استانداردهای گزارشگری مالی مشترک استفاده کنند.

در این بین فعالان صنعت بیمه دنیا به‌صورت ویژه نیاز به ارتباط با یکدیگر برای واگذاری ریسک‌ها دارند.

بنابراین شرکت‌های بیمه‌ای که در بازارهای جهانی فعالیت می‌کنند باید از استاندارد گزارشگری مالی مشترک پیروی کنند.

از سال 2004 استاندارد حسابداری IFRS4 و پس از آن در سال 2017 استاندارد حسابداری IFRS17 منتشر شد تا تهیه صورت‌های مالی شرکت‌های سهامی در قالب یک استاندارد جهانی انجام شود.

در حسابداری بیمه باتوجه به قوانین و روش‌های جمع‌آوری و ثبت اطلاعات، می‌توان گزارش‌های متنوعی را تهیه کرد که کنترل و نظارت بر امور و سازوکار بیمه قابل بررسی و تحلیل باشد.

بررسی وضعیت استانداردهای حسابداری شرکت‌های بیمه کشور بهانه‌ای شد تا گفت‌وگویی هرچند مختصر با "دکتر سیدمحمد باقرآبادی"، دبیرکل وعضو شورایعالی انجمن حسابداران خبره ایران داشته باشیم:

چابک‌آنلاین: درحال حاضر وضعیت استانداردهای حسابداری شرکت‌های بیمه کشور به چه شکل است آیا صنعت بیمه همگام با استانداردهای بین‌المللی همچون IFRS پیش می‌رود؟

دکترسیدمحمد باقرآبادی:در حال حاضر استانداردهای حسابداری کشور به‌نوعی اقتباس و ترجمه شده از استانداردهای بین‌المللی یا IFRS است اما در مورد شرکت‌های بیمه‌ در مجموعه‌ی استانداردها، استانداردی داریم به نام استاندارد 28.

برخلاف سایر استانداردهای حسابداری کشور که اقتباس شده از استانداردهای بین‌المللی هستند، استاندارد 28 اینگونه نیست و یک مقدار کمی از روح IFRS4 که استاندارد مربوط به بیمه در سطح بین‌الملل بود در آن وجود دارد. در واقع استاندارد 28 بیشتر،پیرو الزامات شورایعالی بیمه به خصوص آیین‎‌نامه 58 است و به همین خاطر از همان ابتدا صورت‌های مالی که شرکت‌های بیمه تهیه می‌کردند، خیلی شبیه استانداردهای بین‌المللی نبود.

ازگذشته هنگام تنظیم صورت‌های مالی، شرکت‌های بیمه‌ای بابت ذخایر خود معضلاتی  داشتند و در حال حاضر هم تناقض بین آیین‌نامه‌های شورایعالی بیمه و استانداردهای بین المللی برای شرکت‌های بیمه‌ای یک معضل است.

آیین‌نامه‌های بیمه مرکزی شرکت‌های بیمه‌ای را ملزم می‌کند که ذخیره خطرات طبیعی  و ذخیره بازگشت حق بیمه را در دفاتر خود شناسایی کنند، درحالیکه استانداردهای حسابداری این دو ذخیره را بعنوان ذخیره نمی‌شناسند چراکه تعریف ذخیره را پوشش نمی‌دهد؛ بنابراین می‌شود گفت که صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه از ابتدا خیلی نزدیک به استانداردهای بین الملل نبوده است.

از سال 1395که تهیه صورت‌های مالی طبق IFRS  داغ شد صنعت بیمه هم در این زمینه گام‌های خوبی را برداشت و صورت‌های مالی نمونه‌ای که توسط سازمان بورس و بیمه مرکزی برای شرکت‌های بیمه منتشرمی‌شد سعی براین داشت که به سمت استانداردهای بین المللی برود، در آن زمان استاندارد بین المللی که برای شرکت‌های بیمه وجود داشت IFRS4 بود.

استاندارد IFRS4 که در سال 2004 منتشر شده بود گام اول در تهیه استانداردهای بین المللی بیمه‌ای بود و هیات تدوین استانداردهای بین المللی یا IASB اذعان کرده بود که این استاندارد گام نخستین و ابتدایی است تا به دلیل پیچیدگی‌ فرآیندهای بیمه به‌صورت موقت بدانند که چه کاری باید انجام شود تا استاندارد کامل آن منتشر شود.

در سال 2017 استاندارد جدید و کامل حسابداری شرکت‌های بیمه تحت عنوان IFRS17 که بسیار جامع و کامل است منتشر شد و تا سال 2021 یعنی چندماه دیگر لازم الاجرا می‌شود.

البته تمام تلاشی که تاکنون در شرکت‌های بیمه انجام شده در راستایIFRS4  بوده و با توجه به اینکه بزودی استانداردهای بین‌المللی حسابداری بیمه برروی IFRS17 سوئیچ می‌شود دوباره باید از ابتدا تلاش کنیم؛ بنابراین می‌توان گفت صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه خیلی شبیهIFRS  نیست.

چابک‌آنلاین: درخصوص نقاط ضعف حسابرسی در شرکت‌های بیمه بفرمایید، آیا صنعت بیمه درحسابرسی همگام با عملیات روز دنیا حرکت می‌کند؟

دکترسیدمحمد باقرآبادی:در شرکت‌های بیمه نقاط ضعف حسابرسی زیادی داریم. یکی از مشکلات  درحسابرسی این است که فرآیند حسابرسی همچنان سنتی انجام می‌شود و خیلی از عملیات روز دنیا استفاده نمی‌شود.

بیمه‌ها شرکت‌های بزرگی هستند که تراکنش‌های مالی بالایی دارند یعنی ممکن است در یکسال هزاران و یا صدها هزار بیمه‌نامه صادر کنند که با روش‌های سنتی رسیدگی به آنها کار سختی است. از طرف دیگر فرایند صدور و خسارت بیمه هم فرایند پیچیده‌ای است.

حسابرسی بیمه باید به سمت استفاده از ابزارهای نوین ابزارهای ماشین محور برود تا بتوان بهتر به حساب‌های شرکت‌های بیمه رسیدگی کرد، درحقیقت نیاز است که در فرایند رسیدگی به تراکنش‌های مالی شرکت‌های بیمه از ابزارهای نوینی مثل بیگ دیتا یا هوش مصنوعی استفاده کنند تا به‌این وسیله بتوان گزارش‌های اثر بخش‌تر و موثرتری را منتشر کرد. 

چابک‌آنلاین: باتوجه به اینکه استاندارد حسابداری IFRS17  بزودی در دنیا اجرایی می‌شود آیا صنعت بیمه کشور آمادگی هماهنگ شدن با این استاندارد را دارد،اصولا با شرایط حال حاضر صنعت بیمه ،این استاندارد تا چه میزان قابلیت پیاده سازی در کشور را دارد؟

دکترسیدمحمد باقرآبادی:پیاده سازیIFRS17 بسیار سخت و نیازمند سیستم‌های حسابداری بسیار قوی است. متاسفانه صنعت بیمه ایران قدیمی است و بیشتر سنتی عمل می‌کند. البته درچند سال اخیر گام‌های بسیار خوبی توسط بیمه مرکزی برداشته شده  و سعی کرده‌اند تا این موانع را حل کنند اما متاسفانه اکثر شرکت‌های بیمه  با سیستم‌های حسابداری ابتدایی مشغول به کار هستند هرچند که در سال‌های اخیر اتفاقات خوبی به همت بیمه مرکزی افتاده اما به هرحال نیازمند کارهای بیشتری هستیم.

 استاندارد حسابداری IFRS17 بسیار نیازمند سیستم‌های اطلاعاتی پیوسته و قوی است یعنی همه فرآیندهای شرکت‌های بیمه‌ای باید از کانال حسابداری عبور کند و سیستم حسابداری امکان یکپارچه سازی این عملیات را داشته باشد.

درحال حاضر این سیستم درآن حدی که IFRS17  برای اجرا شدن نیاز دارد در سطح ایران نیست و باید به سمت آن برویم و اینگونه با IFRS17 شفافیت گزارش‌های بیمه‌ای بهتر می‌شود، صورت‌های سود و زیان اطلاعات تفصیلی بهتری در اختیار ذی‌نفعان می‌گذارد و می‌توانند تصمیم بهتری را بگیرند.

چابک‌آنلاین: اجرا شدن استاندارد حسابداری IFRS17  چه تاثیری بر صنعت بیمه کشور می‌گذارد؟

دکترسیدمحمد باقرآبادی : استانداردهای سطح بالایی مانندIFRS4  (آنچه که اجرا می‌شود)و IFRS17 (آنچه که اجرا خواهد شد)باعث می شود که شفافیت صورت‌های مالی بالا برود و حقوق ذی‌نفعان(سهامداران، تامین کنندگان، اعتبار دهندگان، دولت و  مدیران) که از این صورت‌های مالی استفاده می‌کنند حفظ شود.

اجرای کامل، دقیق و درست استاندارد IFRS باعث خواهد شد که بسیاری از هزینه‌ها و درآمدها در دوره خود گزارش شوند یعنی از انتقال منافع بین تاریخ‌های متفاوت بین سهامداران جلوگیری می شود.

بعنوان مثال الان یک شرکت بیمه ذخیره کمتری را گزارش می‌کند و این یعنی هزینه کمتری گرفته و سود بیشتری گزارش کرده و سهامداران و سایر ذی‌نفعان امسال بیشتر ذی نفع شدند. از سوی دیگر سال‌های بعد وقتی که شرکت بیمه به خسارت می‌خورد مجبور است که بیشتر پرداخت کند و در اینجا هزینه بیشتر می‌شود و سهامداران هم مجبور هستند سود کمتری بگیرند که در اینجا انتقال منافع رخ داده است.

اما IFRS باعث می‌شود که این معضل از بین برود، یعنی شناسایی دارایی، بدهی ،درآمد و هزینه در صورت‌های مالی شرکت‌های بیمه‌ای دقیق‌تر و در زمان مناسب صورت می‌گیرد تا از انتقال منافع بین ذی‌نفعان در طول تاریخ جلوگیری کند.

چابک‌آنلاین: به تناقض بین آیین‌نامه‌های شورایعالی بیمه و استانداردهای بین‌المللی اشاره کردید، لطفا کمی بیشتر در مورد این موضوع توضیح دهید.

دکترسیدمحمد باقرآبادی: قبل از پیاده سازی IFRS باید فکر کنیم تناقضات بین سه واحد که عملا زیر مجموعه یک ارگان هستند را از بین ببریم یعنی بیمه مرکزی، سازمان حسابرسی و سازمان امور مالیاتی باید ابتدا به تفاهم برسند.

درحال حاضر استاندارد حسابداری کشور در خصوص ذخیره خطرات طبیعی و ذخیره بازگشت حق بیمه، اجازه بازگشت و اجازه شناسایی ذخیره را نمی‌دهد اما بیمه مرکزی به شرکت‌های بیمه می‌گوید که باید شناسایی کنند.

راهکار فرار از این موضوع و راضی نگاه داشتن هر دو طرف را به شرکت‌های بیمه دادیم درواقع به آنها گفتیم به جای آنکه ذخیره بگیرند اندوخته کنند، ولی شرکت‌‌های بیمه‌ای از این موضوع استقبال نکردند زیرا وقتی ذخیره می کنند سازمان امور مالیاتی این هزینه را می‌پذیرد اما وقتی می خواهند اندوخته کنند این ذخیره را نمی پذیرد یعنی شناسایی ذخیره برای شرکت های بیمه صرفه مالیاتی دارد.

بنابراین در ایران همه شرکت‌های بیمه‌ای ذخیره‌های مذکور را شناسایی می‌کنند و به‌دلیل بصرفه مالیاتی، مشتاقانه هم این‌کار را انجام می‌دهند. از طرف دیگرسازمان امورمالیاتی می‌گوید که این ذخیره را نباید شناسایی کرد و وقتی شرکت‌های بیمه می‌خواهند آن را در اندوخته ببرند سازمان امور مالیاتی هزینه‌اش را نمی پذیرد و باید به اندازه این رقم مالیات پرداخت کنند. بنابراین اگر این تناقضات را اول رفع کنیم و بعد به سمت پیاده سازی استانداردهای بین‌المللی برویم قطعا نتیجه بهتری خواهیم گرفت.

حرکت به سمت IFRS اجتناب ناپذیر است و برای اینکه این اتفاق بیافتد نیازمند هماهنگی بالا بین سازمان حسابرسی بعنوان نهاد استاندارد‌گذار ،بیمه مرکزی بعنوان نهاد قانونگذار و سازمان امور مالیاتی هستیم و شرکت‌های بیمه موظف هستند تمام توان خود را جهت تجهیز بهتر نیروی حسابداری در واحد حسابداری انجام دهند.