نجات جان مراتع و جنگل‌ها با نسخه اثربخش بیمه اجباری

چابک آنلاین، زهرا نامداری، مراتع یکی از منابع مهم تجدیدپذیر کشور هستند که نقش اساسی در حفظ و پایداری محیط زیست و منابع آب و خاک کشور ایفا می‌کنند.

ازجمله اثرات مهم وجود مراتع در کشور می‌توان به، حفظ خاک و جلوگیری از فرسایش آن، تنظیم گردش آب در طبیعت، حفظ ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری، ایجاد فضای سبز و تلطیف هوا، تامین علوفه مورد نیاز احشام عشایری وروستایی، تامین بخشی از پروتئین مورد نیاز کشور و تولید محصولاتی نظیر گیاهان دارویی اشاره کرد.

طبق آخرین آمار 82 میلیون هکتار از اراضی ایران یعنی در حدود 50 درصد از کشور را مراتع تشکیل می‌دهند، اما این آمار همیشه یکسان نخواهد بود چراکه مراتع همواره با خطراتی روبرو هستند و تکانه‌های اقلیمی بر میزان تاب آوری آن‌ها تاثیر گذار است.

ساده‌تراینکه درصورت عدم توجه به موقع به ریسک‌های مراتع،منابع طبیعی در خطر تبدیل شدن به بیابان قرار می‌گیرند.

 مراتع با ریسک‌های مختلفی همچون آتش سوزی و چرای بی رویه روبرو هستند اما در سالجاری یکی از مهمترین خطراتی که مراتع کشور را تهدید می‌کند، کاهش چشمگیر نزولات جوی، خشکسالی وکم آبی است.

درواقع خشکسالی و کم آبی دو نوع خسارت را با خود برای مراتع به همراه می‌آورد.

اول خسارت مستقیم که باعث خشکیدگی گیاهان مراتع می‌شود و دوم خسارت غیر مستقیم که سبب می‌شود تا گیاهان براثر کم آبی و تنش آبی دچار ضعف سیستماتیک شده و در نتیجه آماده برای عوارض، بیماری‌ها و حتی آفات شوند.

به‌طور معمول، مراتع براساس میزان ماده خشک در هکتار به مراتع خوب، متوسط و ضعیف دسته بندی می‌شوند و خشکسالی سبب می‌شود که میزان علوفه خشک در هکتار هر مرتع کاهش پیدا کند که درنهایت باعث ایجاد مشکلات برای دامداری سنتی می‌شود.

به دلیل همین اهمیت حفظ مراتع به‌عنوان ثروت ملی در تمام دنیا،دولت‌ها سیستم بیمه‌ای را برای این بخش در نظر گرفته‌اند.

سیستم‌های بیمه‌ای در دنیا برای حمایت از مراتع به چند صورت تقسیم می‌شوند.

یکی سیستم‌های تک خطره و یا سیستم‌های نوین بیمه‌ای که در آن از سیستم بیمه‌های شاخص ( index insurance )استفاده می‌شود و براساس آن اگر نزولات جوی از یک میزانی پایین‌تر بیاید خسارت آن برآورد می‌شود.

کارشناسان نکته مثبت بیمه‌های شاخص را کاهش هزینه های اداری دانسته و می‌گویند در این سیستم امکان حمایت بیشتردولت‌ها از زیست بوم‌های مرتعی فراهم می‌شود.

درحالیکه ضرورت حفظ و بیمه مراتع بسیار روشن است اما گفته می‌شود که پوشش بیمه مراتع در بعضی از استان‌های کشور بسیار پایین است و برخی از بهره برداران از منابع طبیعی تمایلی به بیمه کردن این مراتع ندارند.

یک کارشناس صنعت بیمه، در گفت‌وگو چابک‌آنلاین، مرتع را ثروتی ملی خواند و افزود: حفاظت از مراتع یکی از امور حاکمیتی است که با مشارکت مردم انجام می‌شود و متولی آن در تمام کشورها خود حاکمیت است.

"رامین امینی زارع"، ادامه داد: بخشی از حق بیمه مراتع را بهره‌بردارها پرداخت می‌کنند و مابقی آن را دولت‌ها می‌پردازند، ممکن است سهم حق بیمه دولت در یک محصول مانند دام سبک 80 درصد و یا در گل ارکیده 10 درصد و یا صفر باشد.

وی، بیان کرد: مراتعی بیمه می‌شوند که مرتع دار دارای دفترچه‌های بهره‌برداری مرتع هستند و مراتع خارج از این سیستم و در عرصه‌های طبیعی، بیمه‌ای ندارند زیرا برای بیمه باید فردی باشد که حق بیمه را پرداخت کند و از نظر سیستم بیمه‌ای هرکسی حق بیمه را پرداخت کند حفاظت و بیمه برای آن انجام می‌شود.

این کارشناس صنعت بیمه، اذعان داشت که بیمه مرتع اجباری نبوده و اختیاری است اما بهره برداران بسیاری که از مزایای بیمه آگاه هستند علاقه مند به بیمه کردن مراتع هستند و حتی مواردی وجود دارد که یک مرتع دار 100 هزار هکتار مرتع را بیمه کرده است.

امینی زارع، گفت: بیمه مراتع هنگامی رونق می‌گیرد که بیمه بخش کشاورزی و منابع طبیعی اجباری باشد و از قانون اعداد بزرگ تبعیت کند و آن زمان میزان حق بیمه هم بسیار کاهش خواهد یافت و امکان حمایت هم بیشتر خواهد شد.

این کارشناس صنعت بیمه، براهمیت رعایت سیستم‌های حفاظت مرتع و مدیریت کلان تاکید کرد و گفت:چّرای بی‌رویه یکی از مواردی است که بسیار به مراتع آسیب می‌زند و باید محدود شود و "چّرای هدایت شده" که همان دستورات سازمان جنگل‌ها و مراتع و آبخیزداری کشور است، به صورت کامل انجام شود.

امینی زاری گفت که خسارت وارد شده به مراتع تا حد زیادی قابل پایش و پیشگیری است و افزود: مهمترین نکته استفاده از سیستم های سنجش از راه دور است که کشور ما امکانات آن را برای پایش مراتع دارد و می‌تواند از طریق ماهواره مراتع کشور را پایش کند، ضمن آنکه سیستم رصد و کنترل پهبادی کشور هم در کنترل خسارت مراتع اثر بخش است و از سوی دیگر تهیه هواپیما و هلی کوپترهای اطفای حریق بسیار ضروری و مهم است.