عامل اصلی گردوغبار خارجی چیست؟
تغییرات اقلیمی تبعات بسیاری برای کره زمین داشته، به طوری‌که باعث افزایش خشکسالی، باران‌های حدی و ... شده است. خشکسالی و استفاده همسایگان بالادستی از منابع آب می‌تواند باعث تشدید این وضعیت و شکل‌گیری کانون‌های گردوغبار شود و این اتفاق در عراق افتاده است بنابراین ایران برای همکاری با این کشور به منظور مدیریت این کانون‌ها تلاش‌هایی کرده است اما به گفته رییس سازمان حفاظت محیط زیست همچنان منشأ ۹۵ درصد گردوغبار استان‌هایی مانند خوزستان، خارجی است.
به گزارش چابک آنلاین به نقل از ایسنا، گرد و غبار پدیده‌ای نوظهور نیست و از سالیان گذشته نیز وجود داشته ولی امروزه به دلیل فعالیت‌های انسانی و تغییرات اقلیمی میزان آن تشدید شده است و تاثیرات مخرب بیشتری نیز بر محیط زیست می‌گذارد. سال گذشته خشک و کم بارش بود و امسال هم سال دومی است که در این شرایط کم بارشی قرار داریم، در نتیجه فرکانس گرد و خاک، گستره و تعداد روزهای آن نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. طوفان‌های گرد و خاک در سه ماه ابتدایی سال جاری چندین بار کشور را درنوردیده است و باعث شده که از جنوب تا شمال، از شرق تا غرب محیط زیست آسیب بیند و بارها ادارات تعطیل شوند تا مردم عوارض جسمی کمتری را تجربه کنند.
این در حالیست که علی سلاجقه - رییس سازمان حفاظت محیط زیست - روز گذشته با بیان اینکه منشاء ۹۵ درصد گرد و غبار استان خوزستان خارجی است، گفت: کشور عراق منشاء اصلی این گرد و غبار است که هنوز اقدامی برای کنترل آن صورت نداده است.
نشست‌های ایران با عراق و سوریه
در حالی سلاجقه نسبت به کنترل نشدن منشا گردو غبار در عراق انتقاد دارد که ایران در جهت کاهش گردوغبار تلاش‌هایی را انجام داده است. در روزهای ابتدایی سال جاری گرد و غبار آسمان بسیاری از استان‌های کشور را فرا گرفت و موجب آلودگی شدید برخی نقاط کشور شد به طوری‌که در شهرهایی مانند تهران شاخص ۵۰۰ و شرایط «خطرناک» را در ۲۰ فروردین‌ماه تجربه کردیم. در فروردین ۱۴۰۱ گرد و خاک حتی استان‌های شمالی رسید. پدیده گرد و غبار همانند طوفان‌های ماسه‌ای نیست که حرکت ماسه‌های روان موجب مسدود شدن یک راه و راه آهن و یا تخریب عرصه کشاورزی در یک نقطه خاص شود بلکه پس از شکل‌گیری می‌تواند هزاران کیلومتر را متاثر کند.
مشابه این وضعیت دو بار دیگر در ۲۶ اردیهشت‌ماه و ۳ خردادماه هم تکرار شد بنابراین رییس جمهوری به سازمان محیط زیست دستور دهد تا برای رفع این مشکل از ابزار دیپلماسی استفاده کند بنابراین ۷ خرداد ماه سلاجقه در راس یک هیات عازم عراق شد. هیات ایرانی متشکل از دستگاه‌هایی بود که به‌طور مستقیم با موضوع ریزگردها درگیرند و در آن مسئولیت دارند.
نشست‌های فشرده‌ای با وزیر کشور، وزیر امور خارجه، وزیر کشاورزی، محیط زیست، منابع آبی و نخست وزیر عراق تشکیل و باعث ایجاد همگرایی شد. در این نشست مقرر شد که مفاد تعهدنامه در ایران امضا شود البته مقامات عراقی فرصت خواستند تا بر اساس قانون داخلی خود آن را مطالعه کنند.
با توجه به اینکه کانون شماره یک عراق، کشور ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد مقرر شد تا برنامه اقدام بر مبنای برنامه جامع سازمان محیط زیست کشور طراحی و در این کانون شروع شود. وزرای مربوطه نیز با همتایان خود درباره طرح صحبت کردند تا پس کارشناسی و طراحی، طرح شروع شود.
به گفته سلاجقه، سال ۹۰ طی جلسه‌ای که با وزیر محیط زیست عراق داشتیم و آنها برنامه‌ای برای مهار ریزگردها در دستورکار نداشتند، اما امروز اوضاع تغییر کرده است. کشورهای حاشیه ما شرایط متفاوتی از لحاظ سیاسی و اقتصادی دارند اما نشست امسال کاملا متفاوت بود چرا که تفاهمنامه‌های متعدد امضا شد. هر دو کشور اعلام کردند مردم ما از امضای تفاهمنامه خسته شدند و باید یک برنامه عملیاتی که مردم ماحصل و نتیجه آن را در کاهش ریزگردها ببینند، انجام شود البته مناطقی که در کشور عراق وجود دارد تحت تاثیر جنگ‌های منطقه‌ای است و در حال حاضر مانورهای متعددی در آنجا انجام می‌شود. مقرر شد کشور عراق سیاست‌های داخلی خودش را اعمال کند تا مسائل امنیتی به حداقل ممکن برسد.
مصطفی الکاظمی - نخست وزیر عراق - نیز اعلام کرد که بر اساس مصوبه وزرا برای اقدام آماده‌ایم و مقرر شده تا بر اساس برنامه اقدام که توسط ایران ارائه شده در قالب نشستی، کارشناسان فرآیندهای اجرایی آن را طراحی کنند و موضوعات اعتباری بررسی شود و ۲۱ تیر با حضور وزیر محیط زیست کشور عراق در ایران تعهدات به امضا خواهد رسید.
۹ خردادماه نیز سلاجقه با حسین عرنوس - نخست‌وزیر سوریه - دیدار کرد. دو طرف درباره راهکارهای مهار کردن پدیده گردو غبار گفت و گو کردند. این دیدار بلافاصله پس از مذاکرات دوساعته سلاجقه با حسین مخلوف - وزیر اداره محلی و محیط زیست سوریه - صورت گرفت.
دو طرف در این دیدار درباره راهکارهای مهار کردن پدیده گرد و غبار و طرح اقدام منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با طوفان‌های گردوخاک گفت و گو کردند. به گفته سلاجقه در کشور سوریه نیز تفاهمنامه‌ای امضا شد که برنامه بسیار خوب و روبه‌جلویی بود و یک پایلوت اجرایی برای آن در شهر دیر الزور در نظر گرفته شد.
علاوه بر سلاجقه، امیرعبداللهیان - وزیر امور خارجه ایران - نیز با کشورهای سوریه، عراق و کویت برای مدیریت مشکل گرد و غبار رایزنی کرده است. با توجه به تشدید بحران‌های زیست‌محیطی از جمله گرد و غبار در خاورمیانه ضروری است که کشورهای منطقه همکاری تنگاتنگی را برای حل این مشکل داشته باشند تا بیش از این دچار تبعات گوناگون آن نشوند.
اجلاس سران منطقه‌ای وزیران محیط زیست
درپی این نشست‌های برگزار شده اجلاس سران منطقه‌ای وزیران محیط زیست ۲۱ تیرماه در سالن همایش‌های بین‌المللی رایزن با حضور وزرای ۱۲ کشوری که در گسیل گرد و غبار بر ایران تاثیر دارند برگزار شد. از دستاوردهای این اجلاس می‌توان به ایجاد سازمان منطقه‌ای محیط زیست، دبیرخانه و گروه کارشناسی پیگیری مصوبات این نشست اشاره کرد که قرار بود در دستورکار قرار بگیرد.
پارک در مرز ایران و عراق
حتی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور هم تلاش‌هایی درجهت کاهش گردوغبار با منشا خارجی انجام داده که یکی از آنها ایجاد پارک در مرز ایران و عراق بوده است.
قرارداد کاشت نهال با کشور عراق
اقدامات لازم برای مدیریت کانون‌های گرد و غبار پیش از این سابقه داشته است چراکه در زمان معصومه ابتکار - رییس اسبق سازمان حفاظت محیط زیست - قرارداد کاشت نهال با کشور عراق منعقد شد اما درپی حمله داعش این قرارداد هم به سرانجام نرسید.
کاهش کیفیت هوا در مرزهای غربی
با وجود تمام اقدامات و رایزنی‌ها طی روزهای اخیر خوزستان یکی از استان‌هایی بوده که مورد هجوم گردوغبار قرار گرفته است به طوری‌که حتی کاهش کیفیت هوا در مرزهای غربی ایران انتظار می‌رود. براساس اطلاعات سازمان هواشناسی کشور توده گردوخاک که روی کشور عراق شکل گرفته که با حرکت شرق‌سوی خود نوار غربی کشور را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد بنابراین در غرب و جنوب غرب کشور احتمال وقوع گردوخاک همراه با کاهش کیفیت هوا و دید افقی وجود دارد.
باتوجه به تجربه هجوم گردوغبار از کشورهای مرزی انتظار می‌رود همکاری تنگاتنگ با کشور عراق صورت بگیرد و با دیپلماسی فعال‌تر تلاش کنیم این کشور به ساماندهی مراکز گردوغبار خود بپردازد.
