راهبرد مهم صنعت لیزینگ برای کاهش مطالبات معوق
یکی از مشکلات اساسی شرکت های لیزینگ همچون سایر بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری که با آن مواجه هستند مشکل مطالبات معوق و تسهیلات وصول نشده است، زیرا تسهیلات پرداخت شده به طور کامل از سوی مشتریان بازپرداخت نشده و همواره قسمتی از تسهیلات به صورت مطالباتی که هنوز به حیطه وصول در نیامده است، در حسابها باقی می مانند.
عوامل مؤثر بر شکل گیری و توسعه این مطالبات را می توان به دو دسته تقسیم کرد.
یکی شرایط اقتصادی در جامعه که انگیزه عدم باز پرداخت را به وجود می آورد و دیگری عملکرد خود شرکت که این انگیزه را افزایش داده و عملی می سازد.
عوامل اقتصادی ریشه درپایین بودن نرخ بهره اسمی از نرخ تورم دارد.
این امرموجب شده تا مشتریان نسبت به بازپرداخت تسهیلات تمایلی نشان ندهند، زیرا با محاسبات ساده به این نتیجه می رسند که اگر اقساط خود را با تأخیر و حتی با پرداخت جریمه های مربوطه بپردازند باز هم سودکرده اند.
زیرا با توجه به نرخ تورم بالا، ارزش افزوده پول آنها در بازار بیشتر از جریمه های تأخیر در اقساط بوده و با در نظر گرفتن وضع امروز نرخ بهره که با افزایش تورم و کاهش رشد اقتصادی در جامعه ، درآمد واقعی مشتریان کاهش یافته و قدرت باز پرداخت بدهی ها نیز در بلند مدت کاهش می یابد، این امرموجب افزایش مطالبات معوق شرکت و موسسات مالی دیگر می شود.
عملکرد شرکت های لیزینگ نیز موجبات شکل گیری برخی دلایل را برای توسعه مطالبات معوق فراهم آورده است که از مهمترین آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
عدم رعایت دقیق ارکان اعطای تسهیلات
عدم شناخت کافی از متقاضیان خود
نبود بانک اطلاعات متقاضیان
فقدان سیستم اعتبار سنجی و رتبه بندی اعتباری مشتریان
به طور قطع حل این معضل تنها به دست شرکت ها میسر نخواهد بود و به کل اقتصاد جامعه و نوسانات و چالش های موجود درآن مرتبط است.
آن دسته از مطالبات صنعت لیزینگ که سررسید آن ها فرا رسیده اما در موعد مقرر توسط مشتریان پرداخت نشده اند به حساب مطالبات سررسید گذشته انتقال یافته و در صورت عدم تسویه در مهلت تعیین شده به حساب مطالبات معوق انتقال مى یابد.
اغلب این مطالبات با پیگیرى هاى حقوقى و طى مراحل مختلف وصول می شوند.
هرچند که دسته اى از این مطالبات نیز در نهایت سوخت مى شوند.
عملاً ایجاد چنین مطالباتى سبب خروج موقت یا دائمى قسمتى از منابع از چرخه عملیاتى شده و شرکت ها را با مشکلات فراوانى روبه رو مى کند.
از جمله مشکلاتى که شرکت ها در پى معوق شدن مطالبات با آن روبه رو مى شوند شامل مواردی چون:
افزایش هزینه ها
بلوکه شدن قسمتى از منابع
عدم امکان برنامه ریزى دقیق و موثر
افزایش ریسک اعتبارى
کاهش توانایى پاسخگویى (ارائه خدمات) به مشتریان
ایجاد اختلال در گردش وجوه نقد
اتلاف وقت و منابع و در نهایت کاهش رتبه لیزینگ ها در رتبه بندى هاى داخلى و بین المللى می شود.
با این حال، علل ایجاد و رشد مطالبات معوق را به دو دسته مى توان تقسیم کرد:
الف) عوامل درون سازمانى:
عدم وجود سیستم ارزیابى دقیق مشتریان
عدم تعیین صلاحیت و اهلیت مشتری و شناخت مشتری
عدم اخذ وثیقه مناسب
کندى روند وصول مطالبات
عدم وجود مدیریت موثر بر اقلام دارایى ها
عدم نظارت بر مصارف تسهیلات در محل مورد نظر
ضعف کیفى فرآیند و مر احل بررسى تسهیلات اعطایى
عدم دقت لازم در خصوص وضعیت مالى و اعتبارى ضامن یا ضامن ها
عدم وجود سیستم هدفگذارى تعهدات و پایین بودن نرخ خسارت تاخیر نسبت به هزینه تحصیل پول در بازار غیر رسمى.
ب) عوامل برون سازمانى:
عدم وجود سیستم اطلاعات یکپارچه
نبود بانک اطلاعاتی جامع در خصوص تمام سازمان ها علی الخصوص شرکت های لیزینگ
تغییر و تحولات در قوانین و مقررات
عدم وجود بسته های فرهنگی مناسب
با توجه به مطالب مورد اشاره علت پایین بودن نرخ نکول در شرکت های لیزینگ را می توان به رعایت بهداشت اعتباری به شرح ذیل توصیف کرد:
اخذ مشخصات کامل مشتری و ضامنین از حیث مشخصات سجلی، نشانی محل کار و سکونت (حداقل یکی از قبوض منزل یا محل کار در مورد اشخاص حقیقی و تایید محل کار اشخاص حقوقی از طریق اخذ آخرین آگهی روزنامه)
اعتبار سنجی درست توسط کارشناسان اعتباری و تایید صلاحیت مشتری از طریق استعلام های لازم قبل از اعطای تسهیلات از جمله سوابق چک برگشتی، تعهدات معوق نزد سیستم بانکی و بررسی تسهیلات از سایر موسسات مالی و ...
قبول و اخذ ضمانت اشخاص معتبر و ارزنده به عنوان متعهد و کسب گزارش اطلاعاتی از ضامنین
دریافت چک های جدید صیادی که امکان اعتبارسنجی صاحبان حساب و امضا را فراهم کرده تا از اختصاص دسته چک به افراد فاقد صلاحیت و بد سابقه جلوگیری کند.
پیگیری مستمر مطالبات سر رسید شده و سر رسید گذشته و معوق از طریق مراجعات حضوری و پیگیری تلفنی و ارسال اخطاریه های لازم و سیستم اطلاع رسانی صوتی و ارسال پیامک
آگاهی از راهکارهای وصول (احیا، تقسیط، تخفیف، امهال) با کارشناسی صحیح
مذاکرات لازم با مشتری نسبت به وصول مطالبات
اعطای حداکثری تسهیلات بر روی کالاهای بادوام نظیر خودرو در لیزینگ ها که در صورت معوقات دارای آثارحقوقی بوده و منجر به توقیف خودرو شده از جمله عوامل پایین بودن نرخ نکول در صنعت لیزینگ به شمار می روند.
رئیس کارگروه تخصصی حقوقی و نظارت لیزینگ انجمن ملی لیزینگ ایران
