سالنامه آماری صنعت بیمه در بخش تحلیل آمار عملکرد منتشر شد

بخش سوم) ضریب خسارت

ضریب خسارت عبارت است از: حاصل تقسیم خسارت واقع شده به حق بیمه عاید شده بر حسب درصد که نشان می دهد چند درصد از حق بیمه ها بابت خسارت خطرهای تحت پوشش به بیمه گذاران پرداخت شده یا خواهد شد. بر این اساس، ضریب خسارت بازار بیمه با حدود 1.3 واحد کاهش در مقایسه با سال قبل، به 82.3 درصد رسیده است.

تعداد 3 رشته بیمه:‌ کشتی، شخص ثالث-مازاد و حوادث راننده (به ترتیب با 193.9، 108.8 و 86.3 درصد) ضریب خسارتی بالاتر از بازار بیمه داشتند. همچنین ضریب خسارت 10 شرکت بیمه: معلم 140.5 %، حافظ 114.4 %، میهن 107.3 %، ملت 102.7 %، سینا 100 %، متقابل قشم 93.8 %، امید 93.8 %، دانا 88 %، آسیا 86.7 % و ایران 85.5 % بالاتر از سطح بازار بوده است.

نمودار ضریب خسارت بازار بیمه طی پنج سال اخیر

آمار عملکرد شرکت‌های بیمه در سال 1399 نسبت به سال قبل

آمار عملکرد رشته های بیمه در سال 1399 نسبت به سال قبل

(پیوست) تعاریف و مفاهیم ضروری

حق بیمه تولیدی: منظور مبالغ حق بیمه تولیدی بیمه نامه هایی است که طی دوره گزارش توسط مؤسسات بیمه صادر شده اند. این مبالغ در بیمه های غیرزندگی بر مبنای "حق بیمه صادره" و در بیمه های زندگی بر مبنای "حق بیمه های وصولی (دریافتی)" لحاظ می شود. شایان ذکر است، حق بیمه تولیدی از مجموع "حق بیمه های مستقیم" (تولیدی شعب شرکتهای بیمه)، "حق بیمه های غیرمستقیم" (تولیدی شبکه نمایندگان و کارگزاران بیمه) و "تولیدی شعب خارج از کشور" منهای "حق بیمه برگشتی" حاصل می شود.

خسارت پرداختی: خسارت‌هایی که طی دوره مورد بررسی توسط شرکت‌های بیمه پرداخت شده است "خسارت پرداختی" نامیده می شود. لازم به ذکر است، خسارت پرداختی (خالص) از مجموع "خسارت پرداختی (ناخالص) بابت بیمه نامه های صادره" و "هزینه های ارزیابی- کارشناسی خسارت" منهای "خسارت بازیافتی" به دست می آید.

ذخیره حق بیمه: عبارت است از حق بیمه های مربوط به فاصله زمانی بین تاریخ ترازنامه تا انقضای مدت قراردادهای بیمه ای.

حق بیمه عاید شده: حق بیمه عاید شده، حاصل جمع حق بیمه تولیدی و تفاضل ذخیره حق بیمه ابتدا و انتهای سال است. در واقع، "حق بیمه عاید شده" نشان می دهد که چه میزان از حق بیمه های تولیدی به دلیل انقضای مدت بیمه نامه ها نصیب شرکت بیمه شده است.

توضیح 1:   طبق آئین نامه شماره 58.2 (مکمل آئین نامه ذخایر فنی موٴسسات بیمه) که توسط شورای عالی بیمه در تاریخ 1391.02.26 به تصویب رسیده است، از حق بیمه عاید شده "رشته شخص ثالث و مازاد"، عوارض قانونی (سهم پرداختی به نیروی انتظامی، سازمان راهداری و اورژانس کشور، وزارت بهداشت و صندوق تاٴمین خسارت های بدنی)  کسر می شود.

توضیح 2:  در محاسبه "حق بیمه عاید شده رشته زندگی"، از مجموع ذخایر این رشته (شامل ذخیره ریاضی و ذخایر زیررشته های غیراندوخته دار)، مبالغ ذخیره ریاضی کسر می شود. 

خسارت معوق: عبارت است از حاصل جمع برآورد خسارات واقع شده اعم از اعلام شده یا اعلام نشده در آخر سال مالی پس از کسر سهم بیمه گر اتکائی که پرداخت نشده است. 

خسارت واقع شده: مجموع خسارت های پرداختی دوره مالی به علاوه ما به التفاوت خسارت معوق پایان و ابتدای دوره مالی.

ضریب خسارت:

عبارت است از حاصل تقسیم خسارت واقع شده به حق بیمه عاید شده ضربدر صد. این ضریب نشان می دهد که چند درصد از حق بیمه ها بابت خسارت خطرهای تحت پوشش به بیمه گذاران پرداخت شده یا خواهد شد. در محاسبه این شاخص، کارمزد شبکه فروش و هزینه های اداری - عمومی دخالتی ندارد اما هزینه ارزیابی - کارشناسی خسارت در آن لحاظ می گردد.

توضیح 1:  لازم به ذکر است، وفق ابلاغیه شماره 98.100.172044 مورخ 1398.12.06 بیمه مرکزی به شرکتهای بیمه با موضوع چارچوب نمونه صورتهای مالی و مطابق یادداشت 2-5 آن، حق بیمه مدنظر در محاسبه حق بیمه عاید شده در فرمول ضریب خسارت، با حق بیمه تولیدی (که پرتفوی بازار یا شرکت بیمه را نشان می دهد) اندکی تفاوت کرده است.

توضیح 2:  از آنجا که بیمه‌های زندگی شامل زیر رشته‌های اندوخته ‌دار (از جمله: تمام عمر، عمر مستمری، عمر و سرمایه‌گذاری) و غیراندوخته‌دار (از جمله: عمر زمانی، مانده بدهکار، کارکنان دولت) است، لذا به دلیل آنکه زیررشته‌های اندوخته‌دار ماهیت پس اندازی دارند، در محاسبه ضریب خسارت بیمه زندگی صرفاً از مجموع زیررشته‌های غیراندوخته‌ دار استفاده می‌شود.

بخش دولتی: از آنجا که طی سال های 88-1387سهام سه شرکت بیمه البرز، آسیا و دانا به بخش خصوصی واگذار شد، بخش دولتی از سال 1389 به بعد، منحصر به فعالیت شرکت بیمه ایران است.

بخش غیردولتی: در سال مورد بررسی، منظور از بخش غیردولتی در صنعت بیمه، مشتمل بر شرکت‌های بیمه: آسیا، البرز، دانا، پارسیان، توسعه، رازی، کارآفرین، سینا، ملت، امید، حافظ، دی، سامان، ایران معین، نوین، پاسارگاد، معلم، میهن، کوثر، ما، متقابل کیش، آرمان، آسماری، متقابل اطمینان متحد قشم، تعاون، سرمد، تجارت نو، حکمت صبا، زندگی خاورمیانه و زندگی باران می باشد. لازم به ذکر است، بیمه های خاورمیانه و باران، شرکتهای تخصصی بیمه زندگی هستند. همچنین آمار فعالیت شرکت‌های بیمه اتکایی امین و اتکایی ایرانیان با توجه به ماهیت فعالیت در این گروه (بخش غیردولتی) ذکر نشده است. همچنین پروانه فعالیت شرکت بیمه توسعه در بهمن ماه 1393 در رشته ‌های بیمه خودرو و انواع  بیمه زندگی ابطال شده است.

معرفی شرکتهای بیمه

در حال حاضر شرکت بیمه دولتی ایران و 24 شرکت بیمه غیردولتی، آسیا، البرز، دانا، معلم، پارسیان، توسعه، رازی، کارآفرین، سـینا، ملت، دی، سامان، نوین، پاسارگاد، میهن، کوثر، ما، آرمان، تعاون، سرمد، تجارت نو، حکمت صبا، خاورمیانه و باران در سرزمین اصلی و ۶ شرکت بیمه حافظ، امید، ایران معین، متقابل کیش، متقابل اطمینان متحد قشم و آسماری در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مشغول انجام فعالیت بوده اند. البته دو بیمه خاورمیانه و باران، شرکت های تخصصی بیمه زندگی محسوب شده و دو شرکت بیمه اتکایی امین و اتکایی ایرانیان نیز در زمینه عملیات اتکایی فعالیت می نمایند. بدین ترتیب در سال 1399، تعداد 33 شرکت بیمه در کشور فعالیت می نمایند. در جدول زیر، نام شرکت‌های بیمه، نوع مالکیت، حوزه فعالیت، تاریخ صدور پروانـه فعالیت هر یک و رشته های فعالیت آنها ذکر شده است.

جدول مشخصات کلی شرکتهای بیمه

* پروانه فعالیت این شرکت در بهمن ماه سال 1393 در بیمه های خودرو (شخص ثالث، حوادث راننده و بدنه اتومبیل) و انواع بیمه زندگی ابطال شده است.

** پروانه فعالیت این شرکت در رشته های غیرزندگی در تاریخ 16/04/1383 صادر گردید که در مورخ 26/12/1386 به کلیه رشته های بیمه اعم از زندگی و غیرزندگی تعمیم داده شد.

معرفی رشته های بیمه

رشتـه های بیمه اصلی قابل عرضه در کشور عبارتند از: بـیمـه زندگی و بیمه های غیرزندگی که شامل: بیمه آتش سوزی، بیمه بـاربری، بیمه حوادث، بـیمه حوادث راننده، بیمه بدنـه اتومبیل، بیـمه شخص ثالث و مازاد، بیمه درمان، بیمه کشتی، بیمه هواپیما، بیمه مهندسی، بیمه پول، بیمه مسئولیت، بیمه اعتبار، بیمه نفت و انرژی و سایر انواع بیمه که در مجموع 16 شاخه اصلی است. لازم به ذکر است، اکثر این رشته ها خود متشکل از رشته‌های مختلفی هستند.

در سالنامه آماری صنعت بیمه برای فراهم آوردن امکان مقایسه با آمارهای بین المـللی دسته بندی بیمه‌های زندگی - غیر زندگی مد نظر قرار گرفته است. همچنین منظور از بیمه‌هـای اشخاص، بیمـه‌های زندگـی (عمر)، حادثـه و درمان است و سـایر رشته‌هـای بیمـه، یعنی:  آتش سوزی، باربـری، اتومبـیل (ثالث، راننده و بدنه)، کـشتی، هواپـیما، مـسئولیـت، مهنـدسی، نفت و انرژی، پول و اعتبار را با عنوان بـیمه‌های اموال – مسئولیت نامگذاری می‌کنند. جدول بعد تقسیم بندی رشته‌های بیمه را نشان می دهد.

جدول انواع رشته های بیمه

بیمه زندگی: نوعی بیمه است که در آن بیمه‌گر متعهد می‌شود مبلغ معینی به صورت سرمایه و یا مستمری به بیمه‌گذار و یا ذی‌نفعانی که او تعیین کرده است پرداخت کند. بیمه‌گذار می‌تواند بر حسب شرط دریافت مزایای بیمه‌نامه زندگی (حیات و یا فوت بیمه شده)، نحوه دریافت مزایا (یکجا و یا مستمری)، زمان دریافت مزایا و نحوه پرداخت حق بیمه، هر نوع بیمه‌نامه‌ای را که پاسخگوی نیازهایش باشد، خریداری نماید.  بیمه نامه‌های زندگی به دو صورت انفرادی و گروهی صادر شده و بیمه شدگان را تحت پوشش قرار می‌دهند. رایج‌ترین بیمه‌نامه انفرادی در این رشته، "بیمه نامه عمر و پس انداز" است که علاوه بر جنبه پس انداز و تشکیل سرمایه، خطر فوت را تحت پوشش قرار می‌دهد. مـزایای بیـمه‌نامه‌های انفرادی می تواند بـه شرط فوت بیـمه شده به بـازماندگان او (یـا ذی نفع بـیمه نامـه) تعلق یـابد. یکی از نـمونه‌های بیمـه‌نامه‌های گروهی "بـیمه نـامه عمر کارکـنان دولت" اسـت که کارمـندان یک سـازمان دولتـی را تحت پوشش قرار می دهد.

بیمه های غیر زندگی: تمام رشته‌های بیمه به جز بیمه‌های زندگی (عمر)، تحت عنوان "بیمه‌های غیر‌زندگی" شناخته می شوند. این مجموعه شامل انواع اصلی: بیمه آتش سوزی، بیمه باربری، بیمه حوادث، بیمه‌های اتومبیل (بیمه شخص ثالث و مازاد، بیمه حوادث راننده و بیمه بدنه اتومبیل)، بیمه درمان، بیمه کشتی، بیمه هواپیما، بیمه مسئولیت، بیمه مهندسی، بیمه نفت و انرژی، بیمه پول، بیمه اعتبار و سایر انواع بیمه است.

بیمه آتش سوزی: بـیمه گر در چارچـوب مقررات مصوب شـورای عالی بیمـه تعهد می کـند که خسارت هـای وارد شده به علت وقوع آتش سـوزی، انفجار و صاعقه به اموال بیمه شده را جبـران کند. در این نوع بیمه نامه می توان خطرهای دیگر مثل زمین لرزه، سیل، توفان، نشت آب، ترکیدگی لوله، شکست شیشه، سرقت با شکست حرز و سقوط هواپیما بر روی اموال و اماکن را نیز با پرداخت حق بیمه اضافی تحت پوشش قرار داد.

بیمه باربری: بیمه گر در چارچـوب مقررات مصوب شورای عالی بیمه تعهد می کند که خـسارت های وارد شده به اموال بیمه شده را در هنگام بارگیری، حمل و تخلیه جبران کند. این رشته را می توان بـه سه بیمه باربری کالاهای وارداتی، صادراتی و باربری داخلی تقسیم کرد که دامنه خطرهای تحت پـوشش آن بر حسب استفاده از یکی از مجموعه شرایط B ،A  یا C متفاوت است.

بیمه حوادث: بیمه گر در چارچوب مقررات مصوب شورای عالی بیمه تعهد می کند که غرامت جانی ناشی از حوادث <<‌فوت ، نقص عضو و از کارافتادگی>> را به بیمه شده پرداخت نماید. در این نوع بیمه با توافق و دریافت حق بیمه اضافی، هزینه پزشکی و غرامت روزانه نیز تحت پوشش قرار می گیرد. بیمه نامه در این رشته ها به صورت انفرادی و گروهی صادر می شود.

بیمه حوادث راننده: بیمه گر در چارچوب شرایط بیمه نامه متعهد می شـود در صورتی که راننده وسیله نقلیه مقصر حادثه به علت وقوع حوادث رانندگی دچار صدمه بدنی (اعم از جرح یا نقص عضو) شود یا فوت کند، هزینه معالجه یا غرامت فوت را براساس شرایط و مبالغ تعیین شده در بیمه نامه پرداخت نماید.

بیمه بدنه اتومبیل: بیمه گر در چارچوب مقررات مصوب شورای عالی بیمه تعهد می کند که خسارت های وارده به وسیله نقلیه بیمه شده ناشی از حوادث مختلف( از قبیل سرقت، آتش سوزی، انفجار، تصادف، سقوط، واژگونی و به طور کلی برخورد اتومبیل به هر جسم ثابت یا متحرک و یا برخورد جسم دیگری با اتومبیل بیمه شده) را جبران کند.

بیمه شخص ثالث و مازاد: بیمه گر در چارچوب قانون و مقررات مصوب تعهد می کند که چنانچه دارنده وسیله نقلیه بیمه شده به علت وقوع حوادث رانندگی، مسئول جبران خسارت های مالی یا جانی وارده به اشخاص ثالث شناخته شود، این خسارت ها را بر اساس شرایط بیمه نامه تا سقف تعهد پرداخت نماید. با پرداخت حق بیمه اضافی، پوشش بیمه مازاد ثالث جانی و مالی قابل دریافت می باشد.

بیمه درمان: بیمه گـر در چارچوب مـقررات مصوب شورای عالی بیمه تعهد می کند که هزینه معالجات پزشکی بیمه شدگان را تا مقدار معینی پرداخت نماید. این بیمه برای داخل کشور به صورت گروهی و خانوادگی صادر می شود که بیمه درمان سازمان های دولتی و بیمه درمان بازنشستگان از آن جمله اند. همچنین بیمه نامه مسافران عازم به خارج از کشور از جمله: بیمه حجاج و زوار (با پوشش هزینه های درمان و حادثه درهنگام مسافرت مشروط بر آنکه منشاٴ بیماری و حادثه از داخل کشور نباشد)، که به صورت انفرادی توسط شرکتهای بیمه دارای مجوز صادر می‌شود و شرکتهای کمک رسان: آکسا، مَفری، اِواسان، اِس اٌ اس و...  به موجب قرارداد منعقده با بیمه گر متعهد به ارائه پوشش ها و سایر خدمات مندرج در شرایط بیمه نامه به شخص بیمه شده طی مدت بیمه می باشند. به علاوه، بیمه نامه مسافرتی اتباع خارجی متقاضی ورود به کشور که هزینه های درمان و حادثه اتباع خارجی ای که به صورت قانونی وارد کشور می شوند و ملزم به اخذ بیمه نامه مسافرتی از شرکتهای بیمه دارای مجوز در این رشته جهت جبران هزینه های تشخیصی- درمانی و غیرپزشکی و ارائه سایر خدمات مندرج در بیمه نامه در مدت اقامت در ایران می باشند را تحت پوشش قرار می دهد.

بیمه کشتی: بیمه گر در چارچـوب شرایط بیمـه نامه متعهد می شود که خسـارت وارده به بدنه و تجهـیزات کشتی یا از بین رفتن آن بر اثر وقوع حوادثی مانند تصادف، آتش سوزی، غرق شدن و به گل نشستن، همچنین هزینه های نجات و سهم مالک کشتی از زیان های همگانی را در حدودی که در بیمه نامه مشخص شده است پرداخت نماید.

بیمه هواپیما: بیمه گر در چارچوب شرایط بیمه نامه هواپیما متعهد می شود که خسارت وارده به بدنه هواپیما یا از بین رفتن آن بر اثرحوادثی مانند سقوط، تصادم، آتش سوزی و دزدی هوایی را، در حدودی که در بیمه نامه مشخص می شود پرداخت نماید.

بیمه مهندسی: بیمه گر در چـارچوب شرایط بیـمه نامه مهـندسی تعهد می کند که خـسارت ها یا زیان هـای ناشی از طراحی،سـاخت، نصب و نگهداری سازه ها و ماشـین آلات را که مسئولیت آنها بـه مهندسان مربوط است، بر اساس شرایط بیمه نامه جبران کند. در این نوع بیمه، زیان های ناشی از خرابی ماشین آلات هم تحت پوشش بیمه قرار می گیـرد. بیمه کامپیوتر و تجهیزات الکترونیکی، و بیمه عیوب پنهان ساختمان نیز از انواع این رشته محسوب می شود.

بیمه پول: بیمه گر در چارچوب شرایط بیمه نامه پول تعهد می کند، زیان هایی که بر اثر بروز سرقت (مسلحانه) و حادثه (آتش سوزی، انفجار، سیل و...) به پول موجود در صندوق (بانک ها، موسسات مالی و...) یا در حال جابجایی وارد می شود جبران کند. به طور کلی بیمه پول به دو رشته پول در حال حمل و پول در صندوق تقسیم می شود.

بیمه مسئولیت: بیمه گر در بیمه نامه مسئولیت تعهد می کند، خسارت هایی را که بیمه گذار به طور ناخواسته به اشخاص ثالث وارد می کند ومسئول جبران آنها شناخته می شود، پرداخت نماید. بیمه مسئولیت مدنی عمومی بیمه مسئولیت حرفه ای (پزشکان، پیراپزشکان، دامپزشکان و...) بیمه مسئولیت حمل ونقل داخلی وبین المللی، بیمه مسئولیت کارفرما در مقابل کارگر واز نوع این رشته بیمه است.

بیمه اعتبار: بیمه اعتبار به دو بخش داخلی وصادرات کالا-خدمات تقسیم می شود. بر اساس مقررات مصوب شورای عالی بیمه منظوراز اعتبارداخلی، ظرفیت بدهی یک مشتری است که از طرف بنگاه های اقتصادی، در قبال ارئه کالا و خدمات،یا بانک ها و مؤسسات مالی واعتباری که مجوز بانک مرکزی را دارند وبه صورت تسهیلات مالی در اختیار مشتریان قرار گرفته ومطالبات ناشی از این فعالیت ها، درمعرض ریسک عدم بازپرداخت قرار می گیرند. طبق مقررات، قراردادهای بیمه اعتبار داخلی به صورت گروهی وفقط با اشخاص حقوقی مشروط بر اینکه فعالیت اقتصادی آنها متضمن ریسک عدم بازپرداخت مطالبات ناشی از اعتبارات اعطایی آنها باشد منعقد می شود. تأمین مطالبات بیمه کذار یا ذی نفع در رابطه با فروش کالاهی صادراتی در قالب قراردادهای گشایش  اسناد (L-C) و واگذاری اسناد در مقابل پرداخت (D/P) وواگذاری اسناد در مقابل تضمین (D/A) موضوع بیمه اعتبار صادرات است.

بیمه نفت و انرژی: در بیمه نفت وانرژی ریسک های شرکت های نفتی در بخش های مختلف، همچون سکوهای نفتی، پالایشگاه های نفت وگاز، پتروشیمی ها، حمل اموال وتجهیزات خریداری شده، مقاطه کاری واشتباه در طراحی ونصب، حریق تجهیزات وامکانات، زیان های ناشی ازعدم سود وبهره وری براثرتوقف عملیات وریسک های مرتبط با کارکنان این شرکت ها تحت پوشش قرار می گیرد. فعالیت این رشته بیمه معمولا به بخش آتش سوزی نفت و انرژی و مهندسی نفت و انرژی تقسیم می شود.

سایر انواع بیمه: بیمه دام صنعتی و گاوداری ها، بیمه اسب، بیمه شتر مرغ از جمله رشته های تشکیل دهنده عنوان "سایر انواع" هستند. این رشته ها به دلیل اندک بودن مقدار حق بیمه در مقایسه با سایر رشته های بیمه جداگانه بررسی نمی شوند.

عملکرد بازار بیمه را اینجا ببینید.